Ирода кучи. Келли Макгонигал
Читать онлайн книгу.
ҳафтада у телефонига қўл чўзганини ёки почта қутисини очганини пайқашни ўрганди. Бу унга тўхташ имкониятини берарди. Aммо импульслар жуда топағон эди. Мишел ўзида бу ишни қилишдан олдин почтасини текшириш истагини сезмади. Вақт ўтиши билан у бу истакни деярли тошма қичишиши каби ҳис қила бошлади – танадаги ва миядаги кучланиш, у почтасини текширганда ўтиб кетарди. Кузатув Мишелни ҳайратда қолдирди: ҳеч қачон ўз почтасини текшириш стрессдан халос бўлиш усули деб ўйламаган эди . У шунчаки хабардор бўлишни хоҳлайман, деб ўйларди. Синовдан сўнг ҳис-туйғуларига эътибор қаратганида, у бу ҳаракат самарасиз эканлигини тушунди – у қашув воситасида қашлангани сари янада "қичишиш" истаги кучаяверди. Ўз импульсини англаб, унга жавоб бериб, у ўз хатти-ҳаракатларини анча яхши бошқара олди ва ҳатто иш вақтидан ташқарида электрон почта хабарларини камроқ текшириш мақсадига ҳам эришди.
Бу ҳафта қандай қилиб истакларга берилишингизга эътибор беринг. Ўз-ўзини назорат қилишни яхшилаш учун ҳали ҳам мақсадлар қўйманг. Ўзингизни имкон қадар тезроқ ушлай оласизми ёки йўқлигини, нима ҳақида ўйлаётганингизни, нимани ҳис қилаётганингизни, қандай вазиятлар кўпинча импульсни келтириб чиқаришини текширинг. Қандай қилиб ўзингизни унинг таъсирига бериб қўясиз?
Миянгизни машқ қилдиринг
Эволюцияга одамлар учун керак бўлган ҳамма нарсани қила оладиган префронтал кортексни яратиш учун миллионлаб йиллар керак бўлди. Очкўзларча гапираётган бўлишимиз мумкин, лекин яна миллион йил кутмасдан ўзимизни назорат қила оламизми? Aгар дастлаб инсон мияси ўзини ўзи бошқаришда кучли бўлса, стандарт ускунани яхшилаш учун энди нима қилиш мумкин?
Қадим замонлардан бери ёки ҳеч бўлмаганда олимлар инсон мияси билан шуғуллана бошлаганидан бери, миянинг тузилиши ўзгармаслигига ишонишган. Бу амалга оширилаётган лойиҳа эмас, балки ошириб бўлинган келишувдир. Мия фақат бир йўналишда ўзгариши мумкин – ёш ўтиши билан заифлашиш орқали. Aммо сўнгги ўн йил ичида неврологлар миянинг билимга чанқоқ талаба каби ҳар қандай тажрибага ҳайратланарли даражада сезгир эканлигини аниқладилар. Ундан ҳар куни масалалар ечишини сўранг, шунда у математикада кучлироқ бўлади. Ундан тез-тез ташвишланишни сўранг ва у янада безовталанади. Диққатни сўранг ва у янада диққатли бўлади.
Сизнинг миянгиз нафақат бу вазифаларни яхшироқ бажаришни ўрганади, балки сизнинг сўровингизга кўра ўзини қайта ишлайди. Миянинг баъзи қисмлари қалинлашади, уларда кўпроқ кулранг моддалар пайдо бўлади – мушаклар машғулотлардан шундай шаклланади. Мисол учун, жонглёрликни ўрганган катталар миянинг объектлар ҳаракатини кузатадиган жойларида кулранг моддаларни тўплайди. Бундан ташқари, мия соҳалари тезроқ маълумот алмашиш учун кўп сонли уланишларни олишлари мумкин. Мисол учун, кунига 25 дақиқа давомида хотира ўйинларини ўйнайдиган катталарда миянинг диққат ва хотира учун масъул бўлган ҳудудлари ўртасидаги алоқалар ҳажми ортади.
Aммо мия нафақат