Аймақтық экономиканы басқару. Қарлығаш Мұхтарова
Читать онлайн книгу.
шаруашылық салалары бойынша орналастыруды модельдеу;
3) аймақтардағы шаруашылық кешендерді қалыптастыруды модельдеу.
Математикалық аппараттардың терең өңделуіне қарамастан, ұзақ мерзімді салдарлар ескерілмей қалуда. Сондықтан аймақтық экономикада статистикалық әдіс, яғни стратегиялық мәліметтер негізінде индекстерді есептеу, корреляциялық талдау, сонымен қатар таңдап зерттеу әдісі қолданылады. Барлық ғылыми әдістер бір-бірімен тығыз байланысты және олар бірін-бірі толықтырады.
Аймақтық экономиканың негізгі және дәстүрлі әдістерінің бірі – сол нақты аймақтың әлеуметтік және экономикалық дамуында қол жеткізген деңгейі мен беталыстарын, сондай-ақ өндіргіш күштерінің орналасуын талдау. Талдауда аймақтың табиғиресурстық, әлеуметтік, экономикалық әлуеті, геосаяси жағдайы қарастырылады, ал олар аймақтардың даму ерекшеліктері мен жекелеген аумақтарда өндіргіш күштердің орналасуын ескеруге мүмкіндік береді.
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне жүргізілген талдау аумақтық еңбек бөлінісіне аймақтың қатысу ерекшелігін ашуда, аймақтың шаруашылық кешенін дамуын жетілдіруге әсер ететін кемшіліктер мен үйлесімсіздіктерді айқындауда, көлік-экономикалық байланыстарын бағалауда маңызы зор.
Бақылау сұрақтары:
1. Аймақтық ғылым нені зерттейді?
2. Қоғамның дамуындағы кеңістіктік фактордың маңызы қандай?
3. Аймақтық экономиканың пәні не болып табылады?
4. Аймақ дегеніміз не және ол қалай анықталады? Аймақтың ұлттық экономикадан айырмашылығы неде?
5. Аудан ұғымына қандай анықтама беруге болады және оның аймақтан өзгешелігі бар ма?
6. Экономиканы кеңістіктік ұйымдастырудың мәні неде?
7. Аймақтық экономиканы зерттеудің қандай әдістері бар?
2. АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
2.1. Аймақтық экономика ілімінің эволюциясы
Аймақтық экономика көптеген теориялық ілімдермен үйлесіп экономикалық ілімдер жүйесінде орнықты орнын тапты. Айталық, оның эволюциясын және қазіргі құрылымдық теориясын түсіну үшін жалпы экономикалық теорияның, теориялық географияны және де басқа пәнаралық теориялардың әсерін талдап, бағалау қажет. Сонымен, аймақтық теорияның негізін қалаушылардың батыс елдерінде жарияланған алғашқы көзқарастарына көңіл бөлейік.
Аймақтық теорияның бағыттары әр елде әртүрлі басымдылыққа ие болады. Ең белгілі, беделді ғылыми мектептер Германия, Швеция, Ұлыбритания, АҚШ және Францияда қалыптасты. Германияда дәстүрлі ең көп көңіл бөлінген орналастыру теориясы (Й.Г. фон Тюнен, В. Лаунхардт, А. Вебер, А. Предель, А. Леш, Р. Гроц және басқалар); аймақтық өсу мәселесін зерттеген (Х. Зиберг) және аумақтық дамуды зерттеу (В. Кристаллер және А. Леш) көбінесе тек басқа ұлттық мектептердің өкілдерінің идеясын дамытып, жалғастырды.
XX ғасырдың бірінші жартысында аймақтанушы ғалымдар өндірісті орналастыру