Қазақстан (Қазақ елі) тарихы: 4 кітаптан тұратын оқулық. Қазақстан отаршылдық және тоталитарлық жүйелер қыспағында. 3-кітап. Коллектив авторов
Читать онлайн книгу.
өтініші негізінде Сібір мен Қазақстанды игеру мақсатында Омбыда Батыс Сібір бөлімі ашылады. Бөлімге жыл сайын 2 мың сом алып тұруға рұқсат етіледі және бөлімнің ережесі бекітіліп, өз ғылыми жұмысын бастайды.
1895 жылы Орыс географиялық қоғамының Түркістан бөлімін ашу туралы А.Б. Вревский Императорлық орыс географиялық қоғамына өтініш береді. Нәтижесінде, 1896 жылы Түркістан бөлімін ашу туралы жарлыққа қол қойылады.
Қазақстанның табиғатын зерттеуге бағытталған экспедициялар отарлық қоғам және жергілікті бөлімдер тарапынан да ұйымдастырылып отырды.
Қоғамның ірі экспедицияларының қатарына И.В. Игнатьев, А.Н. Красновтың Тянь-Шаньдағы Хантәңірі ауданына экспедициясы жатады. 1884 жылы П.П. Семенов-Тян-Шанский Г.А. Колпаковскийге Хантәңірі және оған қатарлас аудандарды зерттеу туралы өтінішін білдіреді. Осындай өтініш 1885 жылы И.В. Мушкетов атынан да Г.А. Колпаковскийге жасалынады. Онда ол: «…Хан Тәңірінің таулары тобын зерттеуді назардан тыс қалдырмауды аса құлдық ете отырып өтінемін», – деп көрсетеді.
1892 жылы С.Н. Никитин басшылық еткен экспедиция Орал даласына ғылыми бағыттағы ізденушілік мақсатта болды. Себебі алға қойылған мақсат теміржол құрылысы бойынша физикалық-географиялық, геологиялық, топографиялық, экономикалық зерттеулер болды.
ХІХ ғасырдың 80-90 жылдарында Қазақстанды географиялық, биологиялық және басқа да бағыттарда зерттеу жөнінде нұсқаулар мен бағдарламалар жобалары жасалынды. Нұсқауды орындауға бағытталған «Көшпелі құмдардың сипаты мен таралуын зерттеуге арналған нұсқау» (СПб., 1888 ж.) орталықтандырылған математикалық география және физикалық география бөлімшелерінің комиссия мүшелерінің қатарында И.И. Стебницкий, И.В.Мушкетов, С.Ю.Раунер, Н.А.Соколов, М.А.Рычкаев, Ю.М.Шокальскийлер болды. 1888 жылы «Саяхат кезінде метеорологиялық ескертпелер мен байқауларды жүргізуге арналған нұсқау» шығарылды. Ал 1891 жылы Б. Средневскийдің құрастыруымен «Барометрлік байқаулардың көмегімен биікті анықтауға арналған нұсқау» жарияланады.
Ресей аймағындағы орыс емес халықтардың этногафиясын зерттеуге бағытталған бағдарламаның нәтижесінде «Халықтық заңдық ғұрыптарды жинауға арналған бағдарлама» жасау М.В. Клачевке жүктеліп және П.А. Муловтың қатысуымен 1864 жылы заңдық ғұрыптарды жинауға арналған бағдарлама жасалып, 1889 жылы қайтадан өңделіп шығарылады. Бұл бағдарламада орыс емес халықтардың әлеуметтік, экономикалық және тұрмыстық жағдайлары қамтылды.
ХІХ ғасырдың 70-жылдарында жаратылыстану, антропология және этнография әуесқойлары қоғамы Түркістан өлкесін зерттеу мәселесін қояды. 1879 жылдан бастап қоғамның Түркістан бөлімшесі «Жазбаларды» және «Орыс Түркістаны» жинағының үш басылымын жариялап отырды. Онда Қазақстан тарихына байланысты материалдар ғылыми бағытта жарияланды. Түркістан бөлімшесінің негізінде 1895 жылы Түркістан археология әуесқойларының үйірмесі құрылады. Оның мақсаты Түркістан өлкесінің археологиялық ескерткіштерін анықтау болды.
Жоғарыда көрсетілген қоғамдар, ұйымдар және экспедициялармен қатар қазақ халқының