Wydanie publikacji naukowej zostało sfinansowane ze środków dotacji podmiotowej na finansowanie podstawowej działalności statutowej uczelni przyznanych Wyższej Szkole Biznesu w Dąbrowie Górniczej przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego decyzją nr 3493/01/E-659/S/2011.

      WSTĘP

      Od urodzenia tkwimy w rzeczywistości językowej – poznajemy ją i aktywnie uczestniczymy, najpierw słuchając i mówiąc, później także pisząc i czytając. Nie zawsze owo poznawanie rzeczywistości językowej odbywa się w sposób w pełni przez nas samych uświadomiony. Wiedza, którą nabywamy jest wieloskładnikowa, znajduje się w niej wiedza językowa (znajomość słów, reguł gramatycznych itd.), a także umiejętności i nawyki posługiwania się językiem.

      Mijające stulecie możemy nazwać lingwistycznym, gdyż nigdy wcześniej nie było tak wielkiego zainteresowania językiem, jego poznaniem oraz wykorzystaniem wiedzy o nim. Powstały dyscypliny naukowe zajmujące się zgłębianiem wiedzy o języku np. psycholingwistyka, neurolingwistyka, socjolingwistyka, antropolingwistyka i inne oraz takie, które tę wiedzę zastosowały w praktyce np. lingwodydaktyka, lingwistyka komputerowa, translatoryka, jak również logopedia itd.

      Widoczna jest ogromna rola, jaką w życiu człowieka spełnia język. Traktowany jest i słusznie, jako najwspanialsze i najmocniejsze narzędzie ludzkiego porozumiewania się oraz poznawania. Niejednokrotnie, więc nasze powodzenie w różnych sytuacjach warunkowane jest posiadanymi umiejętnościami związanymi z wykorzystaniem mowy. Pamiętać jednak należy, iż mowa zależna jest od wielu czynników, nie zawsze uwarunkowanych wolą człowieka. Nauką, którą owe czynniki analizuje, w różnych kategoriach, jest logopedia.

      Logopedia, jako nauka o kształtowaniu mowy jest dyscypliną o szerokim zakresie praktycznym, ale również o złożonych podstawach teoretycznych. Zagadnienia logopedii koncentrują się wokół zasadniczego przedmiotu, jakim jest mowa, integrując na swej płaszczyźnie treści medyczne, psychologiczne, językoznawcze, pedagogiczne, społeczne, a także artystyczne.

      Mowa, przebieg procesu komunikowania się między ludźmi, jest istotny z punktu widzenia logopedii, tak więc przy analizie powyższych zjawisk uwzględnia się możliwość wystąpienia ich zakłóceń, zaburzeń, a wówczas określa się ich objawy i przyczyny. Istotne są również konsekwencje powyższych dla jednostki. Dlatego, nie rozpatruje się procesów porozumiewania się językowego w sposób izolowany, lecz uwzględnia się wpływ różnych czynników (biologicznych, psychospołecznych) na ich rozwój oraz uwarunkowania i działania, które wpływają pozytywnie na ustępowanie/

      /niwelowanie deficytów mowy.

      Niniejsza praca stanowi próbę przedstawienia zagadnień dotyczących opieki logopedycznej nad procesami komunikacji językowej. Problem ten pragnę zaprezentować w oparciu o zebrane informacje o współczesnym stanie funkcjonowania systemu opieki logopedycznej. Zaprezentuję fakty zgromadzone w wyniku dokonanej analizy aktów prawnych, a także przedstawię opinie nauczycieli, logopedów i rodziców dzieci korzystających z usług logopedycznych. Egzemplifikacją prawno-praktycznego działania polskiego systemu opieki będą analizy indywidualnych przypadków dzieci z deficytami komunikacyjnymi.

      Niniejsza praca składa się z siedmiu rozdziałów. Pierwszy i drugi ma charakter teoretyczny, trzeci zawiera ustalenia metodologiczne, a w czterech pozostałych rozdziałach prezentuję wyniki dokonanych analiz.

      W rozdziale pierwszym omówiono zagadnienia związane z postrzeganiem logopedii, jako nauki, a zarazem działalności społecznej. Dokonano próby przedstawienia interdyscyplinarnych podstaw logopedii, zaprezentowano jej koncepcje teoretyczne. Na bazie wcześniejszych ustaleń starano się wyznaczyć przedmiot zainteresowań logopedii, prezentując go przy uwzględnieniu stanowiska badaczy problemu. Następnie próbowano określić zasadniczy, dla niniejszej pracy termin „opieka logopedyczna”, a także „system opieki logopedycznej”. Zaprezentowano potrzeby społeczne na tę opiekę w świetle dotychczasowych badań.

      W drugim rozdziale scharakteryzowano podstawy organizacyjno-prawne regulujące funkcjonowanie systemu świadczeń logopedycznych w Polsce. Zaprezentowano wielospecjalistyczny model opieki logopedycznej autorstwa Leona Kaczmarka, który stał się podstawą aktualnie działającego. Scharakteryzowany został również holistyczny model logoterapii opracowany przez Krystynę Błachnio. Jest to propozycja nowatorska, w dużej mierze przystająca do współczesnych potrzeb społecznych na opiekę logopedyczną.

      W ostatnim podrozdziale II rozdziału dokonano prezentacji funkcjonowania i organizacji systemów opieki logopedycznej w Irlandii i Republice Czeskiej. Zabiegu tego dokonano w celu zwrócenia uwagi na stosowane poza granicami naszego kraju ciekawe rozwiązania organizacyjne.

      Metodologiczne podstawy badań własnych przedstawione zostały w rozdziale trzecim. Opisano w nim cel i przedmiot badań, główne i szczegółowe problemy badawcze, założenia wyznaczające kierunek poszukiwań badawczych. Scharakteryzowano również zastosowane metody i techniki badawcze. W rozdziale tym zawarte są również informacje dotyczące przebiegu, organizacji badań, a także charakterystyka próby badawczej.

      W części empirycznej w rozdziale czwartym starano się określić zakres wiedzy o s.o.l.1, jakim dysponują respondenci oraz źródła tej wiedzy. Przedstawiono zestawienia powstałe z formułowanych przez badane osoby terminów „opieka logopedyczna”, „system opieki logopedycznej”. Wyznaczając zakres wiedzy o systemie badani wskazali osoby, dla których s.o.l. funkcjonuje, typy działań, które wykonują indywidualnie bądź przy współpracy z szerokim gronem osób i instytucji realizujących zadania związane ze świadczeniem opieki nad mową. Badani nauczyciele i logopedzi wyróżnili różnorodne źródła wiedzy o zagadnieniach mowy, regulacjach prawnych, określających zasady funkcjonowania s.o.l. Przedstawiono dokonaną przez badanych subiektywną ocenę zakresu wiedzy o s.o.l. oraz jej przydatności w praktyce zawodowej.

      Głównym przesłaniem piątego rozdziału, było ukazanie wyników dokonanej diagnozy jakości funkcjonowania s.o.l. wyrażonej w opiniach badanych. Stanowiły one istotne źródło informacji dotyczące stanu współcześnie funkcjonującego na Górnym Śląsku systemu opieki logopedycznej.

      Respondenci określili poziom satysfakcji z działającego w naszym regionie s.o.l., podawali atuty współczesnego modelu oraz wskazywali mankamenty, które mogą zostać wykorzystane do konstruktywnej modernizacji systemu. Przechodząc do meritum – badali oceny poziomu jakości usług logopedycznych świadczonych w s.o.l. Wskazali także przyczyny różnic tej, jakości przy uwzględnieniu zwierzchnictwa Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Edukacji Narodowej nad placówkami realizującymi zadania s.o.l. Badani wyrazili opinie nt. poziomów jakości s.o.l., ale także dookreślili zakres działań realizowanych w tym systemie. Zaprezentowano więc