---

Скачать книгу

---

obejmuje kilka działów:

      − teorię mowy,

      − embriologię mowy, tj. kształtowanie się mowy w ontogenezie,

      − nauczanie dzieci z różnymi deficytami: słuchu, umysłowym, ośrodkowego układu nerwowego,

      − językowe porozumiewanie się głuchoniewidomych,

      − słuchowa i wzrokowa percepcja wypowiedzi słownych oraz wzrokowa i czuciowa pisanych,

      − fonetyka i artykulacja, akustyczna, audytywna i wizualna,

      − patologia mowy – zaburzenia porozumiewania się językowego, słownego i pisemnego oraz ich usuwanie,

      − kultura żywego słowa14.

      Z punktu widzenia praktycznej służby społecznej do niedawna wyodrębniano (za sprawą pomysłodawcy L. Kaczmarka15) w logopedii następujące specjalizacje zawodowe:

      • logopedię wychowawczą – zapobieganie zaburzeniom mowy i głosu przez stosowne kształtowanie mowy u dzieci,

      • logopedię korekcyjną – usuwanie zaburzeń mowy, głosu oraz pisania i czytania,

      • surdologopedię – nauczanie mowy głuchych, niedosłyszących i głuchoniemych,

      • logopedię artystyczną – kształtowanie mowy rozumiane, jako podnoszenie kultury żywego słowa: potocznego, publicystycznego, artystycznego16.

      Nie należy jednak traktować powyższego zestawienia, jako sztywnego zaszeregowania. Treści poszczególnych specjalizacji zawodowych przenikają się wzajemnie, a różnorodność form i metod pracy pedagogicznej (ale także psychologicznej i lingwistycznej) nie zawęża działalności specjalistów do jednego kierunku pedagogicznego.

      Przegląd definicji „logopedii” dokonany w ujęciu trzech głównych koncepcji teoretycznych, traktujących ją, jako naukę medyczną (paramedyczną), pedagogiczną bądź samodzielną (holistyczną) unaocznia fakt stale aktualnej dyskusji o miejsce logopedii na arenie nauki. Wielu badaczy stwierdza fakt wyraźnego przechodzenia logopedii z fazy przednaukowej (jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku stawiane było pytanie czy logopedia jest nauką, czy też sztuką?) do fazy teoretycznych założeń i rozstrzygnięć. Stanisław Grabias17 potwierdza, iż w ciągu ostatnich kilku lat sytuacja w polskich badaniach nad zaburzeniami mowy zmieniła się diametralnie. Powstały gruntowe prace dotyczące głuchoty18, zaburzeń związanych z uszkodzeniami mózgu19, opracowania poświęcone dyslalii, autyzmowi, czy trudnościom w czytaniu i pisaniu20. Prace te potwierdzają naukowy charakter logopedii, jako nauki stosowanej, empirycznej, przedstawiają cele diagnostyczne i prognostyczne. Prócz tego dyscyplina ta powinna podejmować próby formułowania również celów anagnostycznych – udzielać odpowiedzi na pytanie: jak interesujące zjawiska kształtowały się dawniej? Stanisław Grabias pisze, iż takich prac jeszcze nie podjęto, jednak i tę lukę polscy badacze z pewnością wypełnią21.

      Spór o przynależność logopedii do określonej kategorii nauk trwa nadal. By zgłębiać zagadnienia z kręgu swoich zainteresowań, logopedia sięga po wiedzę z obszaru eksploracji naukowych różnych dyscyplin, co nie oznacza, że wiedza ta służy tylko logopedii i powstaje na jej użytek. Interdyscyplinarny charakter logopedii sprawia, iż także dzisiaj trudno o jednomyślność, co do jej miejsca, przedmiotu i zakresu zainteresowań.

      2. Przedmiot zainteresowań logopedii

      Zgodnie z przedstawionymi w poprzednim podrozdziale koncepcjami teoretycznymi logopedii, chciałabym w tym miejscu podjąć próbę zarysowania zakresu zainteresowań i przedmiotu badań tejże dyscypliny. Zabieg taki, choć trudny wydaje się niezbędny przy podejmowanej w pracy problematyce badawczej. Przedmiot badań, zadania, jakie wyznacza logopedia, znajdują bowiem swe konsekwencje i odzwierciedlenie w praktycznej działalności logopedycznej (badaniu struktury systemu opieki logopedycznej, wyznaczeniu jego zasięgu, zadaniach stawianych do realizacji poszczególnym osobom i instytucjom powołanym do pełnienia służby logopedycznej).

      Odwołując się, do wcześniej wskazanych, istniejących trzech koncepcji logopedii naukowcy wskazali na zakres i przedmiot badań tej dyscypliny. Odmienne podejścia teoretyczne spowodowały, że specyficznie formułowany jest przedmiot oraz różnie wyznaczany obszar badawczy, i to zarówno na gruncie teorii, jak i praktyki.

      – koncepcja medyczna (lub paramedyczna) – ogranicza zakres przedmiotu badań logopedii do zaburzeń, profilaktyki i korekcji mowy,

      – koncepcja pedagogiczna – rozszerza obszar swych badań dodatkowo o problemy związane z kształtowaniem mowy u dzieci z upośledzonym słuchem, o zagadnienia dotyczące porozumiewania się głuchoniewidomych,

      – koncepcja holistyczna – traktująca logopedię, jako samodzielną naukę – obszarem badań obejmuje wszystkie aspekty mowy: embriologiczny, patologiczny, społeczny i artystyczny oraz integruje wyniki badań dyscyplin zajmujących się mową22.

      L. Kaczmarek, propagator koncepcji polskiej logopedii, jako nauki holistycznej wskazuje, iż przedmiotem logopedii jest mowa we wszystkich jej aspektach. Definiuje ją, jako akt procesu porozumiewania się, akt, w którym nadawca słownie przekazuje językowo strukturalizowany komunikat (wypowiedź), a odbiorca komunikat ów percypuje. Jest to czynność polegająca na budowaniu i odbiorze (rozumieniu) komunikatów językowych słownych. Czynności tej towarzyszy wiele zachowań niejęzykowych23.

      Zarzuty wobec tak sformułowanemu przedmiotowi badawczemu logopedii przedstawia S. Grabias. Uważa on, iż zagadnieniami komunikacji językowej interesuje się wiele dyscyplin naukowych. Są to dyscypliny o bogatym dorobku, niezależne od logopedii. Zbyt szeroko określany przedmiot badań logopedii stanowi, według tego autora, przyczynę sporów. Zdaniem S. Grabiasa przedmiotem logopedii są zaburzenia mowy, przy czym mowę ujmuje on, jako „byt złożony z kompetencji językowej, kompetencji komunikacyjnej oraz procesu realizacji tych kompetencji. Logopedia, w jego ujęciu, jest dyscypliną zajmującą się zaburzeniami mowy i profilaktyką; układem zabiegów niedopuszczających do zaburzeń. Teoria logopedii winna rozwijać refleksję w kierunku diagnostyki, prognostyki, anagnostyki. Praktyka logopedyczna operując stosownymi do tych zaburzeń metodami i technikami postępowania, ma budować kompetencję (językową i komunikacyjną), bądź usprawniać realizację aktów komunikacyjnych, bądź wreszcie budować kompetencje i usprawniać realizacje. Tak pojęta logopedia mieści się w ramach szerokiej dyscypliny wiedzy, którą wyodrębnia się terminami „komunikacja językowa” albo „metalingwistyka” i której przedmiotem są wszelkie zachowania językowe24.

      S. Grabias przedstawił elementy składowe teorii logopedii i praktyki logopedycznej, które tworzą wzajemnie warunkującą się całość. Dokonał tego (wcześniej) również L. Kaczmarek (patrz poprzedni podrozdział). Na podstawie dokonanej analizy porównawczej, wyróżnionych przez wymienionych wyżej Autorów obszarów zainteresowań logopedii, należy stwierdzić, że nieprawidłowości w przebiegu procesu komunikacyjnego oraz sposoby zapobiegania patologii mowy są wymienione w obu zestawieniach i stanowią centralny punkt jej poszukiwań badawczych. Zgodzić się należy również z L. Kaczmarkiem, który podaje, że zakres zainteresowań logopedii jest szerszy (nie tylko związany z patologią mowy), ale rozciągający się na wszelkie zagadnienia dotyczące mowy i procesu porozumiewania się. Błędne byłoby założenie, iż przedmiot badań i zakres zainteresowań nauki o interdyscyplinarnym charakterze muszą być tożsame.

      Zgodnie z powyższym ustaleniem można przyjąć

---

Скачать книгу