Die goudkewers. Lerina Erasmus
Читать онлайн книгу.
persone is wat by die myne rondgaan om uitskotsand op te koop? Sy is oortuig daarvan dat daardie manne iets moet weet … Haar skoonpa het melding gemaak van J.B. Robinson, en sy het die man met sy wit sonhelm al ’n keer of twee ontmoet, maar sy kan hom skaars trompop loop en vra of hy iets daarvan weet. Robinson … Sy verstaan hy is vindingryk en het waagmoed, ’n man met visie – so praat hulle oor hom. Gestel dat die sandkopers wel vir J.B. optree: weet Robinson en sy manne dan van iets wat nog vir die ander goudkewers ’n geheim is? Daar móét ’n manier wees om meer uit te vind.
Haar gesig, drooggewaai deur die koel nagwind, voel yskoud toe sy uiteindelik kalm die venster toemaak. Maar dis asof die koue van buite nou ook in haar siel ingekruip het. Ma-Fytjie se wyshede lê haar loodswaar op die hart. Die moederlike ou vrou, wat nooit kinders van haar eie gehad het nie, maar wat soveel babas in die wêreld ingehelp het. Haar waarnemings kan nie verontagsaam word nie. As Ma-Fytjie se voorspelling waar is, as sy wel swanger is, dan gaan sy op ’n manier ’n tweede keer boet, en nie net sy nie maar ook Kit. ’n Oomblik sien sy sy gesig agter haar brandende ooglede, sien sy die hoop en ongeloof daarin opflikker toe sy aan hom verduidelik het dat haar en Karl se huwelik bloot ’n gerieflikheidsreëling was. Hoe gaan sy nou aan hom hierdie nuus oordra? Hoe sal hy daarop reageer? Kit sal Karl waarskynlik doodmaak as hy ooit uitvind van die verkragting.
Deborah gaan lê uitgeput op haar bed en bid dat die slaap moet kom, dat slaap die teisterende gedagtes ’n paar ure kom uitblok, maar dit is haar nie beskore nie.
Tog maak sy of sy slaap toe Ma-Fytjie later met ’n skinkbord kos aan haar deur klop. Ma-Fytjie bedek haar liefdevol met die los verekombers en blaas die lamp uit voor sy weer die vertrek verlaat met die onaangeraakte skinkbord.
Toe die staanhorlosie in die voorhuis ses slae slaan en Deborah ’n sekonde later die klokslae van die Katolieke kerkie se ruwe kloktoring hoor, kom sy stram orent uit die warm bed. Die nag se koue byt nog deur die dun materiaal van haar japon, maar sy is skaars bewus daarvan. Hoewel sy nie geslaap het nie, is haar verstand kristalhelder, het sy die situasie opgesom en verwerk. Sy is nie bereid om haar geluk, haar lewe op te offer vir die misdaad wat teen haar liggaam gepleeg is nie.
Op die plaas het sy soms die werkersvroue hoor praat oor ’n uitkoms. Gefluisterde gesprekke … Saar wat gepraat het oor Mina wat drie bottels Vaaljapie gedrink het en toe van die dresser afgespring het. Johanna, wat uiteindelik weggeloop het, het ’n hele dag op die wilde vleidonkies se rûe deurgebring. Dié vroue was reeds moeders, daarby werkers vir wie die vrug in hulle skoot op ’n ongeleë tyd gekom het. Nog nooit tevore het Deborah soveel begrip gehad vir wat daardie vroue gedoen het nie. Daar was reeds te veel monde om te voed, en die mans met wie hulle getroud was het min genade gehad. Vir hulle was die kort plesier van omgang iets wat gou vergete was, tot die volgende keer. Wat die gevolge daarvan was, was die vroue se probleem, dink Deborah met groeiende bitterheid.
Deur die getrekte luike bespeur sy die eerste skemergrys van die daeraad. Sy loop doelgerig na die wastafel en gooi weer water in die waskom om haarself te reinig. Reinig? Sy weet nie of die woord nog in haar woordeskat hoort nie, maar in die ysige water voltrek sy die oggendritueel asof haar lewe daarvan afhang. Wat gedoen moet word, moet gedoen word. Ma-Fytjie moet haar help. Ma-Fytjie is die beste vroedvrou in die wêreld, die beste in die hele kontrei van Graaff-Reinet. Sy is haar oppasser, haar grootmaakma, as sy enigsins iets vir haar omgee sal sy bereid wees om haar te help. Ma-Fytjie het genoeg kennis om te weet wat om te maak!
Fytjie se gesig wys min van haar ontsetting oor dit wat haar geliefde versie van haar verwag, en in haar hart skiet sy ’n gebed boontoe om vergifnis, nie net vir Deborah nie, maar ook vir haarself bloot omdat sy bereid is om na die kind te luister. Vrugafdrywing! Moord! Om die grootste geskenk wat die Liewe Heretjie aan die mens gee, uit te spoel in ’n slopemmer! Dis wat Deborah nou van haar vra, en sy, Fya Fortuin, het begrip vir die kind se gevoelens, sy verstaan hoekom. Sy verstaan haar grootmaakkind se rebelsheid. Noudat sy só is, is daar geen kans meer vir haar om na die man van haar hart te gaan nie. Of sy daarvan hou of nie, is Deborah gesnoer aan Karl Mannheim, die man in wie sy nou so ’n renons het.
“Waarom praat jy nie, Ma-Fytjie? Waarom sit jy net daar?” roep Deborah ongeduldig uit. “Is wat ek van jou vra te veel verwag? Jy is die een mens wat weet wat gebeur het, hoe dit gekom het. Verstaan jy nie – ek wíl die kind nie hê nie! Nie nadat dit op so ’n manier in die lewe geroep is nie.” Sy kyk die stilswyende Ma-Fytjie gefrustreer aan. Hoekom sit sy net daar soos ’n oordeelsfiguur wat onheil uitspel?
Ma-Fytjie sug swaar. “Missie Deborah, by hierdie twee ou knieë van my het jy kleintyds geleer om te bid, ek het vir jou die gebed geleer wat die Liewe Heer self vir ons gegee het … Wat sê daardie woorde, missie?”
“Om liefdeswil! Moenie nóú met so iets na my toe kom nie. Verstaan jy nie in watter ellende ek is nie –”
“Dit wat ons elke dag moet sê as ons Hom prys, is: ‘Geheilig sy u naam. Laat u wil geskied, soos in die hemel so ook op die aarde …’ Dis waaroor ons lewe gaan, my missie … dit sê die Woord. Selfs vir die ou mossietjies wat nie eens ’n stuiwer werd is nie, is daai woorde van ons Groot Meester ook ’n troos …”
“Moenie bog praat nie! Is dit die wil van God dat ’n vrou verkrag en misbruik moet word? Watse wrede beeld het jy van God!”
“Moenie laster nie, missie, het jy nie al sorge genoeg nie!” berispe Ma-Fytjie haar skielik kwaai. “Dit wat mister Karl gedoen het, praat ek nie goed nie, maar my kom die afrekening nie toe nie. Wat daaruit gekom het, dié is van Bo, missie, en nóg jy nóg ek kan teen daai prikkels skop sonder dat ons die toorn van Bo op ons roep.” Sy hou haar hande omhoog. “Dié twee ou hande van my het al soveel kindertjies, gans te veel om te tel, in die wêreld gebring. Dis wat hulle voor daar is, om nuwe mensies in die ou sleg lewe in te help. Hoe kan jy dan vir jou ou Fya vra dat sy met dié twee hande ’n kindjie, jóú eie baba, moet ombring? Dit kan ek nie, nie Fya Fortuin nie, nooientjie! Nee! Dit kan ek nie, nooientjie, want dan kan jy my maar ook sommer doodslaan en toegooi, en sal ek weet dat die ou duiwel regstaan met sy vurk om die ou vrou op sy spit te braai.”
Deborah, wat in stilte na die lang relaas geluister het, verstaan Ma-Fytjie se besware: sy moes gek gewees het om dit selfs aan die goeie ou mens te noem. Tog, wat anders? Sy is in ’n hoek gekeer … Tensy … ’n Gedagte skiet haar skielik te binne: Happy Valley! Die plakkersdorp waar baie van die Oosterlinge woon. Dis waar Karl was. In die opiumhole kan jy glo enigiets gedoen kry as jy bereid is om te betaal. Maar hoe? Waar begin mens? Kan sy straataf loop en die eerste die beste vrou vra waar sy ’n vrugafdrywer kan kry? Sy sluit haar oë in walging, die gruwel van die daad laat haar ingewande saamtrek.
Asof Ma-Fytjie haar gedagtes lees, klink die ou vrou se stem weer agter haar op.
“Daar is ander mense wat dit sal doen, missie, met breinaalde, en messe wat nog nooit kookwater gesien het nie. As jy na een van hulle loop, kan jy netsowel weet is ek ook klaar met jou saam. Ek het al sulke vroutjies gesien nadat hulle bygekom is deur daardie hekseheulers – as jy soontoe gaan, na een van hulle toe, missie Deborah, dan wil ek liewerster vir jou nooit weer sien nie. Dan sal ek my rouklere aantrek, want ek sê jou nou, ou Fya Fortuin se hart sal nie kan staan om jou so verwoes terug te kry nie, en te weet dat ek niks kan doen om my versie te help nie.”
“Watter sin hou die lewe vir my in as ek soos ek nou leef moet voortploeter? Daar is niks goeds meer tussen my en Karl oor nie. Vir my bestaan daar net een man – Kit Malloy! Sonder hom kan ek netsowel omkom.”
“En wat reken jy sal mister Kit daaroor te sê hê? Sal dit dinge vir hom beter maak as hy ’n dooie Deborah terugkry? Of ene wat so verinneweer is dat sy nooit weer ’n kindjie kan kry nie? Dink jy dit sal hom bly maak?” Ma-Fytjie wag nie op ’n antwoord nie, maar kom moeisaam uit die stoel orent. “Jy is nou groot, missie, voorsê vir jou kan ek nie meer nie, opsluit kan ek jou ook nie meer nie. Maar as jy die ou vrou se raad sal vat dan sal jy knieë toe gaan, dan sal jy na Bo vra hoe jy jou kruis moet dra.” Sonder ’n verdere woord draai sy om en loop uit.
Deborah sit minute lank na die deur en staar, totaal verpletter. Sy is vas! Daar is geen skuif wat sy kan maak nie, geen skuiwergat waardeur sy kan ontsnap nie. Dit sou oneerlik teenoor haarself wees om dit nie te erken