Dubbelspiraal. André Jansen
Читать онлайн книгу.
nog, tussen die skouerblaaie. Gister se dagorder was duidelik – skiet met skerp. Geen genade nie. Geen haan sal daarna kraai nie.
Hy kan nie. Hy’s g’n laksman nie. Die seun het nog niks gedóén nie. Neem waar, het Wachthuis gesê, nie neem deel nie. Jooste laat sak die pistool en slaan die veiligheidsknip vas. Hy steek die wapen teen sy kruis in sy lyfband in, met ’n hand wat liggies bewe, en trek sy trui daaroor reg. Hy’s net bly dit was raak. Geen vuurwapen het nog ooit in sy hand tuis gevoel nie.
Die seun stap oor die stofstraat. Halfpad steek hy sy arms na weerskante uit, die wys- en middelvingers in ’n vrede-V, toe verdwyn hy tussen die huise en word weer een van duisende.
Jooste stap na die duiksloot toe, buk, en kruip in. Ja, daar staan ’n halfdosyn bottels regop. Hy slaan hulle een vir een teen die sement stukkend, tot die petroldampe dreig om hom te laat stik, en hy weer uitskarrel.
Wie jy ook al was, dink hy terwyl hy na sy linie terugstap, met ’n onwillekeurige wrang glimlaggie oor daardie laaste gebaar, jou gesig onthou ek.
Cassinga 1978
Die tuinhekkie knars, en Jooste kyk op. In sy kop sit hy olie op Hanna se inkopielys. Ag, dit sal nie help nie, sy sal nie weet waar om te soek nie, al verduidelik hy. Miskien is daar nog ’n blikkie in die garage, naby die stokou verfblikke. Moet gaan kyk. Later.
Waarom pla die hek nou? Dit piep al jare lank. Dis deel van hoe dinge is, soos die gebrom van Piet se grassnyer. Wag, dis nie Piet se gewone grassnydag nie. Is dit sowaar sy dikbek-tienerseun – Morné, mos? Daar was lank laas soet walms uit die tuinhuisie. Die snuiter sal dit nie wáág om uit sy ma se handsak te steel nie, nou glo hy ewe vroom aan die Calvinistiese werksetiek. Is Piet siende blind, of het hy gehensop? Tieners is maar hel. Gelukkig is sy eie taamlik mak.
Êrens huil ’n stofsuier. Dis Thelma, langs Piet. Haar vloere en matte moet papierdun wees. Al maak die hoeveelste suinig betaalde huishulp onder haar skerp tong alles hóé skitterblink en sindelik, is dit in Thelma se oë altyd halwe werk, en dan suig sy weer. Jy kry iets mos net reg as jy dit self doen.
Die geluid van die motor wat ’n rukkie gelede soetjies verbygesnor het, asof iemand ’n adres soek, en ’n entjie in die straat af stil geraak het, is nie deel van hoe dinge hier rond is nie. Die twee kerkpakke met skitterblink skoene, girtsend op die tuinpaadjie langs die motor wat Hanna al weer buite gelos het nadat sy en Martie die inkopies afgepak het, beslis ook nie. Onthou tog om dit in die garage te stoot voor die dou vlekkies maak.
Jehovasgetuies? Nee, hulle’s altyd man en aanvallige vrou, en dié twee is veel ouer en baie leliker. Versekeringsafsmeerders? Ook nie. Dié deel niks en kom een-een.
Die voorste een marsjeer, met sy regterarm gereed om terug te salueer. Die ander een se hande wil joune met sagte mededoë toevou.
Jooste se keel trek toe, want hy weet wat’s aan die gang.
Eerder pakke as uniforms.
Die bure moenie skrik nie.
Die voorste een het hy laas Desember by die eerste minister se vakansiehuis op Oubosstrand naby Jeffreysbaai gesien. Soms het die mans langs die braaivleisvuur in ’n halfmaan aandagtig na hom gestaan en luister, die koppe vooroor gebuig, want die wind het sy woorde uitgerafel. Sy ligbruin oorkam-slierte het ook taks vertoiing, en dan het hy die meeste met sy uitgespreide vingers vir ’n kam oor sy pienk kopvel teruggeskep. Die koppe het partykeer almal saam geknik terwyl hy met ’n driftige hou in sy bak linkerhand nog ’n kommunis se kop afgekap het.
Jy sou maklik kon dink dis ’n klomp goedige omies met pense wat ou stories klets, die meeste kaalvoet of met sandale aan, in kortbroek en kortmouhemp, bier of whisky byderhand. Toe nie. Die gesag van topgeneraals en kabinetsministers belas met veiligheid steek jy moeilik weg. Dis mense met min tyd vir grappies.
Binne-in die blokhuis van drie verdiepings met die bulderende see ’n hanetreetjie van die voorstoep af, en die staalplate aan die buitekant wat jy vir die wind, reën, inbrekers of 7.62 mm-koeëls uit ’n AK-47 se loop voor die vensters kan trek, was Jooste en sommige van die ander Kreti en Pleti om en by twee dosyn sterk. Sekretarisvoëls, skoothondjies, gorillas en ’n paar bokkies vir beddens opmaak, kook en skottelgoed was – ’n plofbare dieretuin. Die gepeupel het baie minder praatjies gemaak as die manne daar buite. Oë het elke nou en dan buitentoe geflikker. Veral die skoothondjies was op hul senuwees. Enige oomblik kon “my minister” een van hulle nader wink met ’n opdrag.
Bel my vrou. Is die kaartjies bespreek? Gaan kyk na my bruin baadjie, ’n knoop voel los. Vat my blou pak droogskoonmaker toe, daar’s ’n vlek op die broek.
Jooste was die Generaal se agterryer omdat Wachthuis skaars sou agterkom hy’s weg.
Daardie aand, met die base veilig in die konferensiekamer gehok, het omtrent die helfte van die dieretuin Jeffreys binnegeval en ’n kroeg op die dorp gaan verken. Die tropinstink was sterk; hulle het nog soos grommende brakke stywebeen om mekaar gestap. Niks ernstig nie. Manne moet teen die bossies pis, mekaar aan die tand voel, om te weet waar staan elkeen op die leer.
Jooste het maar eenkant by die toonbank gesit en kyk terwyl hy besluit of hy moet bly of gly. Hy’s g’n kroegvlieg nie. Het ook g’n bliksem omgegee waar hy op die leer staan nie. Hulle kon maar brom en lippe terugtrek, net nie vir hom nie. Om sy hande besig te hou, het hy die klam etiket van sy bierbottel losgetorring en opgevou, ’n simpel ou gewoonte wat hy probeer afskud omdat dit selfs hom soms irriteer. Hy’t bietjies-bietjies gesluk terwyl hy probeer raai het wie’s die alfas en wie die betas.
Vyf manne het ingekom en uitgelate in die bondel gegroet. By die taptoonbank het hul drankies al gereed gestaan. Vriendelike kêrels, vol ou grappe en papgekoude sêgoed, almal se pelle. Met die eerste happie agter die blad het hulle potspeltafel toe gestap, maar ’n klompie gorillas was daar reeds besig om die balle driftig te laat klik-klak. Ná ’n paar minute van rondtrippel het die dorp se manne guerrillataktiek begin toepas.
“Ses in die middelsakkie, maat,” was die bekkigste een se ongevraagde raad. ’n Ander het die mik aangegee terwyl die man met die stok nog oor sy skoot gewik en weeg het. Die res het elke keer as hulle in die pad was, ’n sekonde of wat te laat wegbeweeg, of net te min plek vir die stok se terugtrek gelos.
Dit kon maklik ontaard het. Blitsig. ’n Stampie aan die elmboog. Bier wat op die vloer mors. Dit sou ’n slagting afgegee het, want die kil oë wat van die stokke opgekyk het, het in Rhodesië met die Selous Scouts patrollies geloop, en dinge gesien waaroor hulle nog nooit met hul vroue of selfs beste maats gepraat het nie. Gelukkig het niks ontplof nie. Die leier van die plaaslike spannetjie het eerder die bekkige een se mou saggies gepluk en ’n taktiese aftog geblaas om nog ’n bier of twee te gaan wegslaan en twak te praat tot hulle ’n beurt kry.
Jooste het só gesit en kyk dat die flankmaneuver hom heeltemal onkant betrap het. Hy’t nie eens agtergekom iemand sit op die stoeltjie langs hom nie.
“Pretoria,” antwoord hy toe die vriendelike vrou met die effens verweerde gesig vra waar hy vandaan kom. Te veel optimistiese mooimaakgoed. Elmboë op die toonbank geanker, asof sy gaan afgly. Glas en lippe wat na mekaar toe duik en halfpad bots. ’n Groot eerste sluk vir plek bo-in sodat die res nie stort nie. Toe hy by die kroegman bestel, sê sy, kon sy dadelik hoor hy’s nie van hier nie.
“Met vakansie?”
“So half en half,” probeer hy systap. Dit help nie.
“Jy’s met vakansie, maar jy werk, of jy werk, maar het darem ’n daggie of wat af?” Die stem is donker, maar Jooste het hom tog verbeel hy hoor spore van ’n vorige, meer verfynde lewe.
“Seker maar die tweede.”
“Lekker. Op ’n plek soos dié voel werk in elk geval soos vakansie.”
Jooste weet nie wie se werk sy bedoel nie; los dit daar. Hy voel half kriewelrig. Hy ken nie die reëlboek vir kroeë nie, weet nie wat om te sê of doen nie. Wat soek sy eintlik? Sy vra nog uit, vertel so ’n bietjie van haarself, van die omgewing en van die inwoners. Sy luister na hom waar ander lankal sou ingedruk het, en