Dubbelspiraal. André Jansen
Читать онлайн книгу.
kom deur Ali Baba se grot by Dave Andrews uit. Dis aan Wachthuis se sonkant, want die grotbewoners het goeie lig nodig, al is daar heel ironies ook ’n donkerkamer.
Dis waar Joost die monnik ’n uur of wat met drie verskillende rolletjies film kan verdwyn. Jy wag maar geduldig, want tyd jaag die monnik nie. Hy offer net aan die gode van volmaaktheid. Drie rolletjies film, drie ontwikkelde negatiewe, drie positiewe afdrukke, drie elemente met ’n vaste hand en vlym uitgesny en oormekaar geplak. Dan een collage, geflits, ontwikkel en gedruk, en jy kry ’n foto, miskien ’n bietjie greinerig of bewerig, dalk half uit fokus, of al drie, van ’n grootoog-man wat sy verleentheid, en die kaal vrou langs hom, agter die laken probeer wegsteek.
Jy sal sweer Van Vuuren die pornograaf het dit self opgestel en gekiek. Kyk, jy sien selfs die hotel se naam op ’n asbak op die bedkassie. Dis al wat jy nodig het om die maer bleskopmannetjie soos ’n kanarie te laat sing. Sy vrou wéét mos hy flerrie rond, sy moet dit net met haar eie oë sien. Met sy baas se sekretaresse, nogal.
En as die mannetjie dalk meer ruggraat het, dreig jy dat die baas die foto sal sien. Dié sal ontplof. Wat gaan hy in die middaguur doen as sy sappige stukkie dan ’n ander man streep? Dis tatta werk, ou maat, en tatta pensioen, en net jy en vroutjie-lief heeldag knussies saam by die huis, behalwe as jy daai legger vir ons bring.
Die monnik neem ook paspoortfoto’s. Soms het Julia Verdoorn, een van die drie wyse maagde, hulle nodig. Haar werktafel staan onder een van die vensters, en lyk of iets daarop ontplof het. Maar kyk mooi. Al die bladsytjies van die paspoort wat sy met haar fyn vingers uitmekaar gehaal het, lê op hul plek. Intussen staan die eintlike eienaar met swaaiende arms voor ’n konstabel wat hard probeer om die vreemde aksent waarmee hy die verdwyning probeer aanmeld, te verstaan. En ’n kamermeisie draai met tuitlippies in haar nuwe rok voor ’n spieël dié kant en daai kant, en glimlag skalks terwyl sy reeds sien hoe al die mans by die partytjie om haar kloek. Wachthuis betaal heel skaflik. Kontant.
Een nadeel van Karen Bouwer se werk is dat haar vingers gedurig swart is. Of blou. Of groen, soms. Al meng jy ook hoe versigtig, kom ink tog onder die naels in. Jy kan die rubberhandskoene nie hééldag dra nie, en as jy jou weer kom kry, moet jy by die wasbak gaan skrop. Karen is Wachthuis se meesterlike namaker van handskrifte en handtekeninge en stempels. Sy’t jare lank by die meester geleer, en goed geleer. Sy sou seker met ’n veel blinker motor kon ry deur tjeks te vervals, soos hy in sy jongdae. Dankie tog vir haar sterk ingebore sin vir etiek.
Dan is daar Janneman Vermaak, die boekbinder. Nadat die nuwe foto aangebring is, en die nuwe handtekening, en ’n klompie nuwe stempels, kan hy met sy gom en sy naald en gare aan die werk spring. Dan ’n ruk se knyp in die pers, en Wachthuis kan ’n man of vrou met ’n nuwe naam en identiteit die wye wêreld instuur om geheime te gaan uitsnuffel. Selfs ’n kundige sal sukkel om te bewys die paspoort is nie eg nie. Watter kans staan ’n moeë beheerbeampte by ’n besige lughawe?
Hans Kok is ’n heel ander spesie. Hy is die meester van die tikmasjien. Sy lessenaar kreun skoon van hulle. ’n Klomp staan op die vloer. Jy sou sweer dis ’n museumuitstalling. Bloot die name sal ’n gesoute joernalis ’n ernstige nostalgie-aanval gee. Remington en Underwood, Imperial en Olivetti, ’n Smith Corona, almal nog met hamers wat klont as jy te vinnig tik. Ook elektriese IBM’s, met gholfballetjies vol letters. Gee hom ’n foto van ’n notule, kennisgewing, rondskrywe of brief, skelm geneem, en hy kies die regte masjien, dan die regte papier en lint, verander hier en daar ’n woord of frase in die teks om die grootste moontlike verwarring, verdeeldheid en agterdog te saai, en trek ná een of twee probeerslae ’n dokument uit wat in die oorspronklike se plek teruggesit kan word. Dan sit jy agteroor en kyk hoe die vingers wys en die stemme so hard word dat die spoeg spat.
Vandag laat die gewoel en gewerskaf in die Ali Baba-grot Jooste koud. Hy stap na Dave Andrews se hokkie, tik aan die deur en stap in.
“Koos, dis ’n groot lekkerkry,” sê Andrews met dun lippe wat in ’n bruin boskasiebaard wegkruip, terwyl sy lang, maer vingers met die knopperige kneukels die koerant waarin hy sit en lees het, skuldig opvou en op ’n sytafeltjie neersit. Die nuwe Citizen, waarvan hulle stapels verniet weggee om die sirkulasiesyfers te masseer. “Wat ’n dag as die gode van Olimpus afkom. ’n Voorreg, glo my. Sit.”
Hy wys na die besoekerstoel in sy chaotiese kantoortjie, stap na die deur, steek sy kop uit en bulder: “Fransien, liefie, twee koffies, skattebol, ta! Daan, jy’t nog net ’n halfuur voor die drukker se motorfietsman jou kom gryp aan die keel. En onthou ‘welkom’ het net een ‘l’, sal jy? G’n mors-op dié keer nie, dankie. Ek kom kyk daar nou. Des, swietie, hang vir my aan net ’n sekonde.”
Andrews moet ’n stapel papier op sy lessenaar eenkant toe skuif om Jooste behoorlik te sien, en vir ’n oomblik lyk dit asof die toring oor die rand gaan stort.
“Kaartjies vir die Minister,” verduidelik hy. “Dis waarmee ons tyd en geld mors. Is ons ’n drukkery? Wat van Blitsdruk en daai plekke? Hulle moet ook ’n lewe maak. Ek haat dié plek.”
Bedoel Andrews die geharwar buite sy kantoor, of ’n wyer wêreld? Ligjare gelede sou ’n ander Jooste miskien gevra het. Intussen het die wêreld vergaan, al het niemand dit agtergekom nie.
“Ministers, nè, Dave.” ’n Mens moet iets sê, vir goeie maniere. Bly neutraal. “’n Noodsaaklike kwaad.”
“Ministers, Koos, ministers?”
Jooste verwens homself.
“Het jy die koerant gelees vandag? Die eerste minister. In die parlement. In ons volksraad! Ja, hy’t geweet van die inligting-gemors, maar sý vingers in die geldlaai? Nooit gesien nie! Ministers! Ek spoeg op hulle!”
Jooste staal hom. Dalk doen hy dit rêrig.
“My buurman het klaar sy koffers gepak vir Perth, weet jy?” gaan Andrews driftig voort. “Al sy goed in ’n vraghouer. Kan ek hom blameer? Met deesdae se gemors? Ek kan nie. Tog gaan ek hom mis. Ons woon al veertien jaar langs mekaar, braai byna elke Vrydagaand saam vleis, een week by my, volgende week by hom. Wat as ’n barbaar sy huis koop?”
Die gedagte laat Andrews gril. Hy sien allerhande swarigheid. Met die stang stewig tussen die tande, gaan hy met ’n gepynigde stemtoon op galop oor alles wat met die land fout is. Dis ’n lang lys. Jooste laat die tirade maar by die een oor in en die ander uit spoel. Almal ken Andrews se gesanik. Elkeen het al die een of ander tegniek ontwikkel om dit te oorleef. Gelukkig bring die geratel van koppies en lepels taamlik gou verligting.
“Ag, dankie, Fransien, sit sommer hier, nee, daar op die sytafeltjie. Dankie, pop. Haai, jy wil nie miskien tee gehad het nie, Koos? Ek moes gevra het seker. Nie dat jy die een van die ander sal kan sê nie.”
“Dis orraait,” prewel Jooste. Andrews se beker is reeds gemelk en gesuiker en geroer; vir hom is daar ’n bietjie melk in ’n ekstra koppie, en klonterige suiker in ’n potjie. Hy skink en skep en roer. Die koffie is al koud genoeg om dadelik te begin drink.
“So, wat doen ek vir jou, Koos?”
Ná die warrelwind van die vorige klompie minute lyk dit of die oog van Andrews se storm verbygetrek het. Vir die hoeveelste keer wonder Jooste waarom die man hier werk, as hy by elke moontlike geleentheid so teen die bestel uitvaar. Hy ken natuurlik die stories, oor die jare dik aangeplak van wolhaar. Van die jong Andrews, tydens die Tweede Wêreldoorlog ’n matroos in die Britse Vloot, wat met walverlof in Kaapstad smoorverlief geraak het. Toe HMS Shropshire in Junie 1941 ná etlike weke se herstelwerk sy ankertoue in Simonstad losgooi, was bevare seeman Andrews se kooi aan boord leeg. Hoe hy die militêre polisie jare lank ontduik het, en ’n bestaan gemaak het met die vaardighede wat hy intussen aan Karen Bouwer oorgedra het. Oplaas word hy vasgetrek – ’n agtelosige spelfoutjie op ’n te gulsige tjekkie, en ’n teller met ’n skerp oog – maar toe belowe die destydse Diens hom vrywaring as hy vir hulle kom werk.
Hy is dus nie uit vrye wil hier nie, maar hy’t goed aangepas, lyk tevrede met sy pos, en het nog nooit ’n bedankingsbrief geskryf nie. Oor sy werk is daar geen klagtes nie. Maar tog – met sy kritiek ondergrawe hy mos juis die bestel wat hy, so sou ’n mens reken, probeer beskerm?