Dubbelspiraal. André Jansen
Читать онлайн книгу.
Een het ’n Oos-Duitse helm op sy kop, en die ou langs hom hou sy vingers agter sy rug in ’n V daarbo. Deel van ’n lessenaar is op linkerhand, besaai met papiere. Iemand, deur die foto se raam middeldeur gesny, is besig om die papiere in ’n groot sak te stop. Daar is plakkate teen ’n stuk muur wat nog staan. Die Portugese woorde belowe sekerlik bevryding. Daar’s ook ’n groepfoto met drie rye mans en enkele vroue teen die muur. ’n Mens kan die gesigte net-net uitmaak.
Foto nege.
Dieselfde as die vorige een, behalwe dat Kobus nou in die helmdraer se plek staan, met sy kop half agteroor, sy vuis gereed om die grapmaker langs hom te donner as hy weer hasie-ore maak. Nou doen die ou aan die ander kant dit.
Jooste sit die foto’s neer, kyk op en staar in die verte. Ná ’n ruk kyk hy weer na foto agt, en dan aandagtig na foto nege. Dis nie Kobus se gesig waaraan hy liggies met sy vinger raak nie.
“Vroumense is gif, man,” blaf Frans Conradie, en hy weet, want hy kom gereeld in dié kroeg vir syne wegkruip. “Eers suig hulle jou voël af, dan suig hulle jou breins uit, en laaste suig hulle jou beursie leeg.”
Fred Brown is juis weer hier om – sonder sukses, al beweer hy baiekeer anders – gelukkies op te tel.
En Koos Jooste, die jongste rekruut van dié klein drinkskrum, nog net ’n proefleerling, dink aan al die eerstes in ’n mens se lewe. Die eerste seks. Die een keer wat jy nooit vergeet nie. Die bruisende bloed, die adrenalien wat pomp. Die terugkeer na dieselfde heuningpot, so dikwels moontlik. Luister hoe sy asemhaal, terwyl die nag daarbuite sý asem ophou, wanneer jy gaan pie het, en terugkom, en in die skynsel van die straatlig na haar gesig lê en kyk en kyk. Die voornemens: trou, kinders. Uit pligsgevoel, uit skuldgevoel. Jy weet dis eintlik ’n spul twak, maar daardie boosaardige oog van De Breede en de Smalle Weg staar na jou waar jy ook al is. Totdat sy oplaas passief onder jou lê en aan môre se wasgoed dink terwyl julle Sondagnag in die donker gewoonteseks pleeg.
Hy kán nog onthou hoe dit was, al word dit elke keer ’n bietjie moeiliker. Hanna Meiring was in daardie dae op Bethal elke matriekseun se nat droom. Hy’s nou nog nie seker waarom sy juis hom gekies het nie. Dis nie asof hy gou ryk sou word nie. Sy matriek was orraait. Met ’n bietjie moeite kon dit selfs goed gewees het, maar hy’t net genoeg gedoen om almal van sy nek af te hou. G’n nagte met die boeke nie, g’n dae in die biblioteek nie. Waarom sou hy, al het hy die kop gehad? Sy pa sou nooit genoeg geld hê om hom verder te laat leer nie, en slim genoeg vir ’n beurs was hy ook nie. Hy’t geweet hy sou as teller by ’n bank, klerk by die poskantoor, of stoorman by die SAS & H moet begin.
Toe word hy, kan jy dit glo, vir diensplig geloot. Dit ook nog. Môre moes nog ’n bietjie langer wag. Hy was nie lus vir stof vreet op Voortrekkerhoogte se paradegrond nie, maar daar was ’n alternatief – jy kon jou tyd eerder as ’n diender uitdien. So bepaal die noodlot jou toekoms.
’n Konstabel verdien ook maar minder as niks, en ná jou basiese opleiding weet jy waaragtig nie veel meer as toe jy begin het nie, maar hulle gee jou darem elke maand ’n tjekkie wat jy in ’n bankboekie kan laat inskryf, jy dra ’n netjiese kakie-uniform, al is dit soms met daardie simpel kurkhelm op die kop, en dis nie te moeilik om verskonings uit te dink om in die vangwa te gaan rondjaag nie.
Hulle’t hom selfs weer Bethal toe verplaas, en hy kon verniet in sy ou kamer by die huis bly. Later was die dronkies se kots en pis en die ewige sweetreuk in die hok agter jou rug ook nie meer so erg nie. Ná ’n paar maande het hy hom wysgemaak hy’s ’n taamlike kaas.
Sonder veel hoop het hy by Hanna vlerkgesleep, en hy weet steeds nie hoeveel van haar pa se whisky in haar lyf was toe sy een aand, met haar ouers veilig elders, aan sy gulp begin vroetel het nie. Die meganika van die knippie aan haar bra het hom ’n ruk gepootjie, maar wat toe daaruit getuimel het, is steeds in sy geheue vasgebrand.
Dit was albei se eerste keer, lomp en onkundig en gou verby en in haar geval ’n pynlike verrassing. Dit was baie ver van hul fantasieë, en tog só ’n ekstase dat hulle skaars vir die volgende keer kon wag. Daarna was albei in ’n heel ander wêreld. Hulle sou seker selfs sonder die baba getrou het, want albei was vas oortuig hulle’s mal verlief.
Deesdae se kinders is mos nie so nie. Jou eerste is selde jou laaste. Dis ’n buffet waar jy kan skep soveel jy wil. Vry in die bondel. Toetsritte. Soos Kobus en Karlientjie. Is dit beter so, of raak jy later so kieskeurig dat jy glad nie meer kan besluit nie? So dikgevreet dat jy skoon wars raak?
Tog is hulle bes moontlik reg, want dis ’n fout, weet Jooste nou, om met die seks te begin en te hoop ware liefde kom later by. Leer mekaar eers goed ken, dan’s die seks die kersie op die koek.
Dis egter nie vir vrouepraatjies dat Koos met sy nuwe pelle in die kroeg sit en suip nie. Conradie was dáár, weet hy. Conradie was die skakelman, in radiokontak met die terugwaartse hoofkwartier, en met Grootfontein. Hy sal weet.
Conradie staar in die dieptes van sy hoeveelste dop-en-dam. Jooste moes besluit het die tyd is reg, en moes hom gevra het, en nou staal Conradie hom. Daar is dinge wat ’n man diep, diep in homself opsluit.
“Dit was amper ’n moerse fokop, weet jy?” Sy tong sleep effens. “Dit was op die hond se gat af.”
Issie. Dit was ’n moerse sukses. Skietpiet het self so gesê. Hy sal mos weet.
Brown maak of die ander se praatjies hom min pla, en hy in die rookdowwe ruimte ’n potensiële bedmaat soek, maar eintlik luister hy fyn. Jooste kyk orals behalwe na Conradie se gesig.
“Kapokhaantjie was daar, weet jy? Met een van die laaste heli’s daar uit, net voor ’n moerskont van ’n T-34 daar aankom. Gee hom dit. Hy’t nie in sy kantoor sit en baklei nie.” Conradie gooi ’n oordrewe saluut. “Ouens het hulle volgeskyt daaroor. Bang hulle vang hom.”
Conradie vee oor sy gesig en verskuif sy massa.
“Plek was al vodde toe ek daar kom,” gaan hy voort. “Cans en Buccs reeds van vroegdag besig. Eerste trosbomme het met oggendparade tussen die terries in gehop. Meeste van hulle is tóé bokveld toe. Toe nog vuurpyle, masjiengewere. Rook. Brande van die petrollorries wat opgeblaas het. Terries het rondgehol soos miere. Steeds skoon uit hul verstand geskrik toe die troepies begin skiet.”
“Ek hoor daar was net tweehonderd-en-vyftig,” por Jooste, want dit pla hom. So min, so min.
“Dis reg. Vier Herks en vyf Transalls vir die springers. Ekstra Herk vol Parabats in die lug op die kaplyn as reserwe. Al ons Flossies op een plek! Bloujobs het hulle ook volgeskyt oor al die tjoppers oos van die gevegsone om die laities terug te bring. Pumas kan maar net sestien man dra. Orraait, dis met volle toerusting. Miskien meer sonder die bagasie. Super Frelons darem meer, maar daar’s so min van hulle. Doen jou sommetjies oor hoeveel sorties dít beteken.
“En toe gaan spring ’n klomp nog op die verkeerde plek. Land agter die rivier wes van Cassinga en moet met nat voete veg. Weet jy hoe kak is dit om met nat voete te veg?”
Brown toon belangstelling: “Hoekom?”
Conradie snork. “Ontleder plak mos ’n verkeerde skaal op ’n lugfoto, en die afstande word verkeerd gelees. Pennelekkers! Maar hulle’t goed gedoen.”
“Baie goed. Die troepies, nie die pennelekkers nie.” Jooste is moedswillig, want dít pla hom. “Seshonderd van die vyand gesneuwel.”
“Gesneuwel? Gesneuwel! Watse fokken gesneuwel is dit met jou, Koos? Dis gedisinfekteer, man. Dis ’n plaag wat jy met gif vrekspuit. Dis terries, Koos, het jy vergeet? Terries wat landmyne plant en blanke vroue doodskiet en Suidwes wil vat, en mý land sommer ook, as hulle kan. Moet geen fout maak nie, Koos. Ons het hulle ’n moerse bloedneus gegee, daar. Snotklap. Ons het gat geskop, maat. Daar’s ouens wat reken die terries gaan nooit weer dieselfde wees nie.”
“En net driehonderd-en-veertig gewond?”
Selfs Brown verstyf. “Twee dooies vir elke gewonde? Dis mos tien gewondes vir een dooie, meestal?”
Conradie kyk meteens agterdogtig na Jooste. Dit sal waarskynlik die laaste keer wees dat hy genooi word.