Дахаран туьха. Роман. Акаев ИсмаIал
Читать онлайн книгу.
беттасан кепехь хилира. Цуьнан цхьа ах шен коча тессира цо, ткъа важа кехатана йукъа а диллина Крушинскийга дIаделира. И сом эскаре воьдуш нанас делла дара цунна.
Хедас дукха жима йолуш дуьйна безамца лардеш лелош дара иза.
Цунна и шен ненера кхаьчнера. ИбрахIиман неннанас нохчийн къам Казахстане махкаха даьккхинчу хенахь хийлозза мацаллех шен доьзал ларбеш бепигах йа, шуранах хуьйцура иза, амма йуха а шен аьтто боллушшехь цIа дерзадора.
Юра а, ИбрахIим а Афганистане дIавахара. Дато соьмаца кхечира Ольге и шийла кхаъ. Везарах къастар чIогIа хала лайра йоьIа. Ткъа дас-нанас цуьнан сатедеш сих-сиха олура:
– Гой хьуна! Боккъалла а хьо йезаш хиллехь, иза цкъа а гIур вацара тIеман кIурла!
Ольгина шен дахарехь кхин ца хиира да-нана бехке дуй ша везначух къасторна. Цуьнан кехат йух-йуха доьшуш, йоI тешара иза шена кеста гур хилар. Иза дукха хIумнах ца кхетара, муха нисделла хIара ша дерриге а ишта, амма мухха а делахь а иза тешара кIентан безамах, тешара иза йуха воьрзур хиларах. Цхьаьна книги тIехь дешнера цо Ширачу Грецехь дукха чIогIа безам къа а лоруш, безнарш къастош хилла бохуш. ЙоьIана ша бехке хетара сел чIогIа ИбрахIим веза а везна цунах къастарна.
Жимма хан йаьлча, шен кийрахь хуьлучу хийцамашца Ольга кхийтира ша доьзалхочух йуй. Цо чIагIо йира и бер дIа ца доккхуш дан а, кхио а. Иза тешна йара ша ИбрахIимана кIант вер ву аьлла. Кхолламо хIун хьоьху ца хаьара йоьIана, амма хIинца дахар деса ца хетара, дахаран маьIна цуьнан дагца нийсса кийрахь детталора. Ольгас хIинцале сатуьйссура ша вина кIант воккха хилча йа лор, йа хьехархо хиларе, хIунда аьлча ИбрахIима а ма дуьйцура шена бераллехь хьехархо хила лаьара бохуш. Иза тешара ша дерриге а диканца дIадоьрзур хиларах. Ойланаша лаьцна йехха Iаш йара иза ИбрахIима совгIатна йеанчу Лермонтовн «Кавказан поэмаш» книгин агIонаш дIа а луьстуш.
Цу книгас дуьххьара ИбрахIим вевзинчу дийнахь санна йуха а йадийна нохчийн лаьмнашка йигира иза. ХIинца и шатайпа мохк хийра бацара йоьIана, хIинца цуьнан кийрахь кхолладелла и жима са нохчийн лаьмнийн тIамарах схьадаьлла ма дара. ХIинца кхи тайпа хьоьжура йоI дахаре. Дас дийцинарг а шеконе дуьллура. Хуьлийла дац и тайпа доьналлех боьттина нах Даймахкана йамарт, хуьлийла дац лаьмнашкахь кхиънарш кIиллой. И цхьа гIалат ду… дахар дуьзна ма ду цу гIалатех. ИбрахIимах хIара къастар а ма ду дахаран цхьа Iаламат доккха гIалат.
Чехкачу догIанан Iовраш санна йоьIан йуьхьтIехула охьахецаделира бIаьрхиш.
– ХIунда хили те хьо соьца сел къиза? – цхьа къора мохь белира йоьIан кийрара.
Хаац хьанна хьажийна дара цо и хаттар – йа кхолламе, йа шен безаме, йа дерриге а дуьнене. Цунна цкъа а карор дац цу хаттарна жоп. Цуьнан дагчуьра Iийдало и бIаьрхиш цхьаъ цхьанна тIаьхьа йоьIан карахь долчу ИбрахIиман суьрта тIе лоьгура… цо белхабора шена кхин ган ца боьгIна безам…
Амма, и шиаъ ца кхетара, и ша дерриге а шаьшиммо латийначу къинаца доьзна хиларца…
III
ХIуммаъ тIекаре ца хиллера Афганистан пачхьалкха.