---

Скачать книгу

---

ilk veliaht şehzadesini belirleyecek süreci başlatmıştır. Bu süreç, Cengiz Han’ın oğullarından Çuci ve Çağatay’ı, babalarının huzurunda kavgaya tutuşturacak kadar sancılı geçmiştir. Neticede ise, tüm şehzadeler ve Cengiz Han’ın üzerinde mutabık olduğu Ögedey veliaht olarak tayin edilmiştir.75

      Cengiz Han, Türkistan Seferi’ne çıkıldığı sırada Tangut76 hükümdarına destek kuvvetler yollaması için haber göndermiştir. Ancak bu isteği kabul edilmemiştir. Cengiz Han 1224 yılında Türkistan Seferi’nden döndükten sonra Tangutları cezalandırmak için bir sefer düzenleme isteği içerisine girmiştir. 1226 yılına gelindiğinde ise, ordusunu toplayıp Yesüy Hatun’u da yanına alarak bu seferi başlatmıştır. Sefer sırasında Cengiz Han hastalanmış ve Yesüy Hatun bu durumu oğulları ve komutanlarına bildirmiştir. Komutanlar Cengiz Han’ın sağlığını düzeltmek için, seferi sonlandırıp geri dönmeye niyetlenmişlerdir. Ancak Tangutlar yürekleri yetmedi de geri döndüler der diye Cengiz Han buna razı gelmemiştir. Böylece sefer devam etmiş ve büyük oranda başarı sağlandıktan sonra Cengiz Han 1227 yılında ölmüştür. Ölmeden önce Yesüy Hatun ve komutanları arasında Tangut halkını bölüştürmüştür. Ölümü sonrasında, onlara tamamen ele geçirene kadar saldırılarını sürdürmelerini tembihlemiştir.77

      İbaha Beki

      Temüçin, Kereyit hanı Tuğrul ile yakın ilişkilerine binaen 1202 yılında onunla sıhri akrabalık kurmak istemiştir. Bu nedenle kendi kızı Koçin Beki’yi78, Tuğrul Han’ın Sengüm’den torunu Tusaka’ya vermek istemiştir. Ayrıca Tuğrul Han’ın kızı Çagur Beki’yi de kendi oğlu Çuci’ye istemiştir. Ama Sengüm bu duruma karşı çıkarak kendilerinin onlardan kız alamayacak ve onlara kız veremeyecek kadar soylu bir aile olduğunu dile getirmiştir. Böylelikle Temüçin ile Tuğrul Han arasına bir soğukluk girmiştir. Çıkan savaşların neticesi, Tuğrul Han’ın yenilerek ölümüne yol açacak kadar ileriye varmıştır79. Ancak Tuğrul Han’ın kardeşi Caka Gambu, Temüçin ile yaşanan mücadelelere pek dâhil olmadığı için bağışlanmıştır. Böylece Temüçin onun kızlarından İbaha Beki’yi kendisine eş olarak almıştır. İbaha’nın kız kardeşlerinden Bigtutmuş Üçin’i oğullarından Çuci’ye, Sorkagtani Beki’yi de Toluy’a gelin etmiştir.80

      Moğolistan halklarını tek bayrak altında birleştirmenin sevinci ile 1206 yılında toplanan büyük kurultayda Cengiz Han, bu işte kendisini yalnız bırakmayıp yardımcı ve destek olan komutanlarına türlü ihsanlarda bulunmuştur. Bu sırada Uruguud81 boyundan Cürçedey’in kendisi için yaptığı fedakârlıkları anlatarak onu övmüştür. Cürçedey’in Kereyit boyu ile verilen mücadelelerde göstermiş olduğu başarıları takdir etmiştir. Caka Gambu’nun ihanet etmesine karşılık, Cürçedey’in onu kurnazca yakalayıp öldürmesinden iftiharla bahsetmiştir. Cürçedey’in bu hizmetlerine karşılık Cengiz Han eşi İbaha’yı Cürçedey’e vermiştir. İbaha’ya herhangi bir davranışından veya ondan sıkıldığından değil Cürçedey’in üstün başarılarından dolayı böyle yapmayı uygun gördüğünü söylemiştir. Bu nedenle kendisinden sonra tahta geçecek kişilerinde İbaha’nın soyundan gelenlere saygı göstermesini emretmiştir. Ayrıca İbaha’nın babası Caka Gambu’nun kızına çeyiz olarak verdiği Aşig Temür ve Alçig’i ona bağışlamıştır. Uruguud boyundan dört bin kişilik bir orduyu da Cürçedey’in idaresine tahsis etmiştir.82

      Reşîduddîn Fazlullah, İbaha olayı hakkında biraz daha farklı bir rivayete yer vermektedir. Bu rivayete göre, Cengiz Han, İbaha’nın otağında gece yatar iken korkunç bir rüya görüp uyanmıştır. Birden, İbaha’ya “Senin yanında ve senden hiçbir kötü şey görmedim. Senden hiç sıkılıp yılmadım. Ama az önce bir rüya gördüm ve Allah Teala benden seni bağışlamamı istedi. Kalbine kötü şeyler gelmesin.” demiştir. Sonrasında dışarıda otağı korumak için kimin olduğunu öğrenmek amacıyla seslenmiştir. Kehti Noyan kendisinin olduğunu söyleyince onu içeriye çağırmıştır. İçeriye girince de ona bu hatunu sana bağışladım onu al demiştir. Ayrıca çeyiz olarak bir aşçı, kendisinin kımız içtiği altın kâse, otağın hizmetini gören hizmetçiler ve çeşitli hazineleri de Kehti Noyan’a vermiştir.83

      Gürbesü Hatun

      Nayman boyu84 hanı Tayang, Temüçin’in Kereyit boyuna galip gelmesinden sonra onun daha fazla güçlenmesini engellemek için harekete geçmek istemiştir. Tam bu sırada annesi Gürbesü Hatun, ona Moğolların kötü kokulu ve kötü kıyafetli olduklarını, bu yüzen sadece seçme güzel kızlarını esir etmelerini söylemiştir. Yapılan savaşlar neticesinde Tayang Han, Temüçin ile tek başına mücadele edemeyeceğini anlamıştır. Bu nedenle Sıçan yılı 1204’ten sonra müttefik olarak Camuha ile birlikte hareket etmeye başlamışlardır. Yapılan savaşlar sonucunda Tayang Han yenilerek öldürülmüştür. Bu sırada Tayang Han’ın annesi Gürbesü Hatun’da esir edilerek Temüçin’in yanına götürülmüştür. Cengiz Han ona, “Sen Moğollar pis kokuyor demiyor muydun? Niye buraya geldin?” demiştir. Sonrasında da onu kendisine eş olarak almıştır.85

      Reşîduddîn Fazlullah’ın rivayetine göre, Gürbesü Hatun aslında Tayang Han’ın annesi değil baş hatunudur. Tayang Han bu hatunu çok seviyor ve ona çok değer veriyormuş. Temüçin ile girmiş oldukları mücadeleler sonucunda Tayang Han öldürülünce Gürbesü Hatun dul kalmıştır. Bir müddet sonra da Gürbesü Hatun’u Temüçin’in yanına getirmişlerdir. O da Moğol adet ve töresine uygun bir şekilde Gürbesü Hatun’u nikâhına almıştır.86

      Kulan Hatun

      1204 yılında Temüçin, Merkit boyu ile savaştıktan sonra başlarında bulunan Togtoga Begi yenilip kaçmıştır. Böylece Merkit boyu büyük oranda Temüçin’in hâkimiyetini tanımıştır. Börte’nin kaçırılmasında da aktif rol oynayan Uvas Mer-kit beyi Tair Usun, kızı Kulan’ı alarak Temüçin’e göstermeye getirmiştir. Yolda iken Moğol askerleri sürekli sorguya tuttukları için Tair Usun, Bagariday Nayaa Noyan ile karşılaşmıştır. Nayaa Noyan, Tair Usun’a savaş yeni bittiği için daha asayişin tam sağlanamadığını bu nedenle yalnız yolculuk etmelerinin sakıncalı olacağını söylemiştir. Kendisinin ise, Temüçin’e yakın önemli bir komutan olduğunu bildirerek onları kendi hanesinde üç gün beklemeye ikna etmiştir. Üç gün sonra da Tair Usun ve kızı Kulan’ı alarak Temüçin’in huzuruna çıkarmıştır. Temüçin, Nayaa Noyan’ın Kulan Hatun’u üç gün evinde tuttuğunu öğrenince çok sinirlenmiştir. Tam onun ölümüne hükmedecekken, Kulan Hatun araya girerek Nayaa Noyan’ın hiçbir kötü niyeti olmadığını aslında onları korumak için böyle bir yolu seçtiğini söylemiştir. Hatta isterse bekâretini de yoklayabileceğini beyan etmiştir. Bu söz üzerine Temüçin onu yoklayıp doğruları söylediği için çok beğendi. Nayaa Noyan’ın da sözünün eri, dürüst bir kişi olduğu anlamıştır. Hatta bazı önemli işler için onu görevlendireyim diye düşünmüştür.87

      Kulan Hatun’un Temüçin’e gelin edilmesi olayını Sagan Setsen Kara Sıçan yılı (1192) olarak göstermektedir.88 Ayrıca Temüçin, Kulan Hatun’u aldıktan sonra

---

Скачать книгу