Другое. Прыйшло днём

      у гадзіннікавай майстэрні.

      Чакаючы сваёй чаргі,

      я стаў міжволі разглядаць

      расстаўленыя на паліцы гадзіннікі.

      I ледзь не засмяяўся ўголас

      ад свайго, так бы мовіць, адкрыцця.

      Здадзеныя ў рамонт

      са спыненым ходам гадзіннікі

      паказвалі абсалютна розны час.

      Настольны, у прыгожай драўлянай «пад арэх»

      аздобе —

      3 гадзіны 5 мінут;

      насценны, са светлым керамічным цыферблатам —

      9 гадзін 9 мінут;

      стандартны, круглы, з колцам наверсе будзільнік —

      12 гадзін 20 мінут…

      I гэтак далей.

      Я нават паглядзеў машынальна на свой гадзіннік:

      «Колькі ж гэта насамрэч часу?»

      Я нават удакладніў, спытаўся ў жанчыны,

      якая стаяла перада мной:

      «Колькі, прабачце, на вашым залатым?»

      I потым падумаў раптам, вяртаючыся дамоў,

      што гэта майстэрня нагадвае

      наша грамадства, наш беларускі дом.

      Парушылася калісь наша гістарычная памяць.

      Разладзіўся механізм нашага гістарычнага

      гадзінніка.

      Распалася сувязь часоў і падзей.

      I вось мы блукаем сёння ў часе.

      І вось жывём па розных гадзінніках,

      не вельмі імкнучыся звяраць іх.

      I вось у адных – адзін адлік часу,

      а ў другіх – другі…

      Мы – народ без спраўнага,

      адзінага для ўсіх, гадзінніка.

      Трэцяе. Яно мае цыганскую афарбоўку.

      Чаму цыганскую?

      «Цыган не паган, толькі цела закапцела?..»

      Ну, так. Вядома. Нічога супраць цыганоў не маю.

      Проста справа ў тым, што некалькі гадоў назад

      я жыў у доме, які выходзіў тарцом да Старажоўскага рынку

      (нядаўна знесенага па нейкай прычыне).

      Па нядзелях на рынак прыязджалі цыганы.

      Іншы раз, пасля таргоў, спыняліся ў двары нашага дома.

      I вось аднойчы ў базарны дзень

      я пачуў нейкі шум і гам.

      Я выглянуў у акно і ўбачыў маляўнічую сцэну:

      каля сваіх павозак сварыліся і біліся цыганы.

      Усхадзіліся, біліся ўсе як ёсць,

      усім табарам, усе з усімі.

      Зрэшты, «біліся», бадай, не зусім тое слова.

      Яны больш крычалі, тузаліся, штурхаліся…

      Стараваты, тоўсты штурхаў у грудзі маладога, хударлявага,

      адна цыганка намагалася схапіць за валасы другую,

      а тая, другая, у сваю чаргу,

      замахвалася на бліжэйшага да яе цыгана

      ў яркай, наросхрыст, кашулі,

      ці не мужа першай.

      Цікавы быў фінал.

      Калі самае малое цыганя

      падбегла да старэйшага, тоўстага

      і таўханула яго ў жывот,

      то бойка на гэтым і скончылася.

      Цыганы хуценька паселі на вазы

      і падаліся туды, адкуль з’явіліся.

      «Bellum omnium contra omnes» —

      толькі