Bieguni. Olga Tokarczuk
Читать онлайн книгу.
płaszczu i z czarną sztywną teczką, która przypominała wyszukany futerał na komplet sztućców.
Mamy mnóstwo zdjęć, tłumaczył, porządnie poukładanych. Południowa Francja, Tunezja, Turcja, Włochy, Kreta, Chorwacja, a nawet Skandynawia. Mówił, że zwykle oglądają zdjęcia kilka razy: najpierw z rodziną, następnie w pracy, a potem z przyjaciółmi, później fotografie leżą latami bezpiecznie w foliowych kopertach, jak dowody w szafie detektywa – że tam byliśmy.
Zamyślił się i spojrzał w okno, za którym uciekały spóźnione już dokądś krajobrazy. Czy nie pomyślał czasem: Ale co to znaczy „byliśmy”? Gdzie się podziały te dwa tygodnie we Francji, które dziś dają się ścisnąć do zaledwie kilku wspomnień – nagłego uderzenia głodu pod murami średniowiecznego miasta i mgnienia wieczoru w knajpce pod dachem obrośniętym winoroślą. Co się stało z Norwegią? Został z niej tylko chłód wody w jeziorze i dzień, który nie chciał się skończyć, i jeszcze radość z piwa kupionego tuż przed zamknięciem sklepu czy oszałamiający pierwszy widok fiordu.
– To, co zobaczyłem, to moje – podsumował ten człowiek, nagle ożywiony i klepnął się z rozmachem w udo.
Wróżenie z Ciorana
Inny człowiek, nieśmiały i łagodny, zawsze zabierał ze sobą w służbową podróż książkę Ciorana, jedną z tych z bardzo krótkimi tekstami. W hotelach trzymał ją na szafce przy łóżku i zaraz po przebudzeniu otwierał na chybił trafił, znajdując swoje motto na nadchodzący dzień. Uważał, że w Europie hotelowe egzemplarze Biblii powinno się jak najszybciej wymienić na Ciorana. Od Rumunii po Francję. Że do celów wróżebnych Biblia straciła swoją aktualność. Cóż nam przyjdzie na przykład z następującego wersetu, gdy niebacznie się otworzy w jakiś kwietniowy piątek czy grudniową środę: „Wszystkie naczynia przybytku do całej służby w nim i wszystkie jego paliki i wszystkie paliki dziedzińca będą z miedzi (Wj 27, 19)”1. Jak mielibyśmy to rozumieć? Zresztą, mówił, że wcale nie upiera się przy Cioranie. Spojrzał na mnie wyzywająco i powiedział:
– Proszę bardzo, niech pani zaproponuje coś innego.
Nic nie przyszło mi do głowy. Wtedy wyciągnął ze swojego plecaka cieniutką sfatygowaną książeczkę, otworzył ją w przypadkowym miejscu, po czym twarz mu się rozjaśniła.
– „Zamiast zwracać uwagę na twarz przechodniów, spoglądałem na ich stopy i wszystkich tych zabieganych ludzi sprowadzałem do kroków spieszących – tylko ku czemu. I wydało mi się jasne, że nasza misja polega na wznoszeniu kurzu w poszukiwaniu jakiejś niepoważnej tajemnicy”2 – przeczytał z satysfakcją.
Kunicki. Woda I
Godzina jest przedpołudniowa, nie wie dokładnie która, nie spojrzał na zegarek, ale czeka nie dłużej, zdaje się, niż kwadrans. Opiera się wygodnie o siedzenie i przymyka oczy; cisza jest przenikliwa jak wysoki nieustępliwy dźwięk, nie można zebrać myśli. Jeszcze nie wie, że brzmi jak alarm. Odsuwa fotel od kierownicy i wyciąga nogi. Głowa mu ciąży, ciało podąża za jej ciężarem, spada w białe rozgrzane powietrze. Nie będzie się ruszał, poczeka.
Na pewno palił papierosa, może nawet i dwa. Po kilku minutach wyszedł z auta i wysikał się do rowu. Zdaje się, że nie minął go żaden samochód, ale teraz nie jest tego pewien. Potem wrócił do środka i z plastikowej butelki napił się wody. Wreszcie zaczął się niecierpliwić. Zatrąbił gwałtownie klaksonem i ogłuszający dźwięk przyspieszył falę złości, która sprowadziła go poniekąd na ziemię. Od tego momentu wszystko już widzi dokładniej: ruszył za nimi ścieżką, nieuważnie rojąc w myślach słowa, jakie zaraz wypowie: „Co ty, do cholery, tak długo robisz? Co ty wyprawiasz?”.
To jest gaj oliwny, wyschnięty na pieprz. Trawa chrzęści pod butami. Między powykręcanymi oliwkami rosną dzikie jeżyny; młode pędy próbują wśliznąć się na ścieżkę i złapać go za nogę. Wszędzie pełno śmieci: chusteczki higieniczne, obrzydlistwo podpasek, okupowane przez muchy ludzkie ekskrementy. Inni też zatrzymują się przy drodze, żeby się załatwić. Nie zadają sobie trudu wejścia głębiej w zarośla, spieszy im się, nawet tutaj.
Nie ma wiatru. Nie ma słońca. Białe nieruchome niebo przypomina poszycie namiotu. Parno. Cząsteczki wody rozpychają się w powietrzu i wszędzie czuć zapach morza – elektryczny, ozonowy, rybny.
Widzi ruch, ale nie tam, między drzewkami, tylko tutaj, pod nogami. Na ścieżkę wychodzi ogromny czarny żuk; chwilę bada powietrze czułkami, przystaje, widocznie świadomy ludzkiej obecności. Białe niebo odbija się w jego doskonałym pancerzu mleczną plamą i Kunickiemu zdaje się przez chwilę, że z ziemi patrzy na niego osobliwe oko, które nie należy do żadnego ciała, oko samowolne i bezinteresowne. Kunicki nieznacznie trąca czubkiem sandała ziemię. Żuk przebiega dróżkę, szeleszcząc po wyschniętej trawie. Znika w jeżynach. To wszystko.
Kunicki, klnąc, wraca do samochodu i ma jeszcze po drodze nadzieję, że ona z chłopcem już jakąś okrężną drogą wrócili, tak, jest tego pewien. Powie im: „Szukam was od godziny! Co wy, do cholery, wyprawiacie?”.
Powiedziała: „Zatrzymaj samochód”. Gdy przystanął, wysiadła i otworzyła tylne drzwi. Odpięła małego od fotelika, wzięła go za rękę i razem poszli. Kunicki nie miał ochoty wychodzić, poczuł się senny, zmęczony, choć przejechali dopiero kilka kilometrów. Spojrzał tylko na nich kątem oka, nieuważnie, nie wiedział, że ma patrzeć. Teraz próbuje wywołać ten zamazany obraz, wyostrzyć, zbliżyć i zatrzymać. Więc widzi ich, gdy idą skrzypiącą ścieżką, od tyłu. Ona ma chyba jasne płócienne spodnie i czarną koszulkę, mały – trykotową koszulkę ze słoniem, ale to akurat wie, bo sam mu ją rano wkładał. Idąc, mówią coś do siebie, nie słyszy co, nie wiedział, że ma słuchać. Znikają pomiędzy oliwkami. Nie wie, ile to trwa, ale niedługo. Kwadrans, może trochę więcej, gubi się w czasie, nie patrzył na zegarek. Nie wiedział, że ma sprawdzać czas. Nienawidził, gdy zadawała mu to pytanie: „O czym myślisz?”. Odpowiadał, że o niczym, lecz mu nie wierzyła. Mówiła, że nie można nie myśleć, obrażała się. Ależ tak – teraz Kunicki czuje coś w rodzaju satysfakcji – potrafi o niczym nie myśleć. Umie to.
Jednak potem nagle przystaje w środku jeżynowego buszu, nieruchomieje, jakby jego ciało, sięgając do kłącza jeżyny, znalazło mimowolnie nowy punkt równowagi. Ciszy akompaniuje brzęczenie much i szum w głowie. Przez chwilę widzi siebie z góry: mężczyzna w banalnych spodniach safari, w białej koszulce, z małą łysiną na czubku głowy, wśród kęp zarośli, intruz, gość w cudzym domu. Człowiek wystawiony na ostrzał, wydany w samym środku chwilowego zawieszenia broni w bitwie, w którą zamieszane jest i rozpalone niebo, i spierzchnięta ziemia. Ogarnia go lęk; chciałby się natychmiast ukryć, schować w samochodzie, lecz ciało go ignoruje – nie może poruszyć nogą, zmusić się do ruchu. Zrobić krok – nie sądził, że to takie trudne; zerwały się łącza. Noga w sandale jest kotwicą, która trzyma go przy ziemi, utknął. Świadomie, z wysiłkiem, zdziwiony sam sobą, zmusza ją do ruchu. Nie ma innego sposobu na opuszczenie tej rozgrzanej bezgranicznej przestrzeni.
Przyjechali 14 sierpnia. Prom ze Splitu był pełen ludzi – sporo turystów, ale większość miejscowych. Ci wieźli ze sobą zakupy z lądu, tam jest taniej. Wyspy rodzą skąpo. Łatwo dało się odróżnić turystów, bo gdy słońce zaczęło nieuchronnie osuwać się w morze, przeszli na prawą burtę i mierzyli w nie obiektywami. Prom powoli mijał rozrzucone wyspy, a potem wydawało się, że wypłynął na otwarte morze. Nieprzyjemne uczucie, króciutki, niepoważny moment paniki.
Bez trudu znaleźli swój pensjonat, nazywał się „Posejdon”. Właściciel,
– Wj 27, 19 według
– Émile Cioran,