Oj nie żyje! Gdy nas Rosyjanie

      Wzięli w dwunastym roku, spędzili jak trzodę

      I na Sybir zawiedli… Dwóchset naszych było.

      Wiarusy kęs nadpsute, oficerstwo młode;

      A jak wzajem sprzyjali, wspomnieć starcu miło;

      Jeden drugiemu nigdy nie powie jak «Bracie»,

      Chleb łamią jak opłatki, w jednej chodzą szacie.

      Ten, o którym rzecz wiodę, zwał się Kazimierzem.

      Otóż kiedy się Moskal pastwił nad żołnierzem,

      Pan Kazimierz za wszystkich cierpiał, potem z głowy

      Dobył myśli – zawołał na tajemne zmowy

      I odkrył zamiar wcale dostojny, bo śmiały.

      Nie szydź, panie, kto kupi niewolą włos biały52,

      Ten rozpaczy szalonej w ludziach nie potępi.

      Więc on myślał, że straże kozackie wytępi,

      Zmarłym wydrze żelazo i polskie wiarusy

      Do Polski odprowadzi… Poznali się Rusy

      Na malowanych lisach; wywiedli na pole;

      Cały nas pułk Baszkirów ostąpił w półkole,

      Wołga stała za nami… pułkownik tatarski

      Przeczytał głośno niby jakiś dekret carski,

      A w tym dekrecie stało, aby polskie jeńce

      Rozdzielić na dziesiątki i w pułki powcielać.

      Wtenczas nasze wiarusy wziąwszy się za ręce

      Krzyknęli: «Nie pójdziemy!…» – Zamiast nas wystrzelać,

      Czy wierzysz pan, że owe tatarskie szatany

      Rzucali nam na szyje rzemienne arkany,

      Właśnie jakby na koni zdziczałych tabuny.

      Oh! co czułem, to z sobą poniosę do truny53!

      Związaliśmy się wszyscy rękoma co siły…

      Pamiętam, z prawej strony – nie, z lewej, od serca —

      Stał przy mnie żołnierz wiekiem, ranami pochyły,

      Ku niemu zwinął koniem baszkirski morderca;

      Więc biedak rękę moją na kształt szabli ścisnął.

      Potem ociężał na niej, bezwładny obwisnął,

      Patrzę mu w twarz, posiniał cały na kształt trupa,

      Oczy wybiegły, szyja związana powrozem.

      Tu Baszkir zaciął konia, koń spięty dał słupa,

      Skoczył – a starzec jak koń uwiązany lozem

      Pociągnął się po piasku, po krzemiennej warście.

      Widziałem na krzemieniach włosów siwych garście,

      Z krwi wyrwane kroplami… Koń leciał jak strzała,

      Już trup zniknął – a jeszcze widać było konia

      I myśl przy koniu starca krwawego widziała.

      Staliśmy jak garść kłosów pożółkłych śród błonia;

      Głuche było milczenie, zgroza, obłąkanie.

      Piszcząc, kołem jak krucy krążyli poganie,

      Wybierali oczyma, gdzie powrozem