Diep spoor. Jeanette Stals
Читать онлайн книгу.
rugkant en ook lywige bruin volumes wat sy met moeite kan optel. Almal ou bekendes.
Een vir een stof sy dit af en maak elkeen weer mooi op sy plek staan. Toe sy klaar is, gaan kniel sy voor die muurkas en trek die groot laai oop. Die skoolgoed is alles hier, heel bo die wêreldkaart wat Gerrit nog laas met sy lang vingers opgerol en gebêre het.
Sy haal dit uit en meteens gee iets in haar lyf mee. Sy is plat op die vloer en trane begin oor haar wange loop. Sy gee haar oor aan hartseer.
“Wat makeer, Dina?” Fransie het uit die kamer gekom en vat aan haar skouer. “Hoekom sit jy op die vloer?”
Sy snuif, skud haar kop en probeer glimlag. “Ag, sommer. Dis niks nie.”
Hy begin deur die boeke en ander skoolgoed snuffel wat sy nog wou uitpak, kry die ABC-boekie en maak dit oop. Vir ’n hele ruk beskou hy die prent van ’n haan op die binneblad. Toe kyk hy op na haar. “Kom ons speel skool. Jy kan die meester wees.”
“Ek is dan ’n vrou?”
“Jy kan mos al lees en ek nie.”
Opgewondenheid roer in haar. “Nou goed dan.”
Aan die begin speel hulle, maar algaande word dit meer. Dina begin voel soos ’n regte meester en sy bars uit van die lag toe sy haarself betrap dat sy nes Gerrit praat en beduie.
Fransie lag saam, al weet hy nie waaroor dit gaan nie.
Sy sal haarself moet dophou om nie slimmer as die boeke te wil wees nie.
6
Land van amaZulu
DIE WINTER WAS STRAF en nou word die dae weer langer en die son warmer. Die rivier loop suinig en die mense kyk dikwels in die rigting waar die wolke vandaan moet kom. Dit bly weg en Thabisa se oupa gaan in die beeskraal tussen die diere staan om vir die voorvaders te vertel hoe bekommerd hulle is. Hoe kan hulle plant en saai as dit nie reën nie? Waar sal hulle genoeg kos vir almal kry?
Twee dae later steek ’n lastige wind vroegmiddag op en jaag stof en blare kruis en dwars oor die kraal. Donker wolke pak op die horison saam en skuif voor die son in. Die wêreld kry ’n geel skynsel en die voëls in die bome raak stil. Beeswagters fluit dringend om die vee in die kraal te kry.
Die wind word sterker en waai die stemme van ouers wat na hulle kinders roep saam met die bulk van beeste deurmekaar.
Thabisa help die ma’s om die kleintjies in die hutte te kry en sy waarsku hulle om doodstil daar te bly sit. Gelukkig onthou sy betyds om ’n bokvel oor die pot suurmelk te gooi sodat die weerligvoël nie deur die wit aangetrek kan word nie. Om deur weerlig gedood te word beteken totale vernietiging, asof jy in ’n vuur verkool en nooit bestaan het nie.
Die wolke dreun hard en toe is dit weer stil.
Meteens tref een verskriklike donderslag die kliprant daar naby.
Die grond onder hulle voete skud en dompel almal in vrees.
Twee vroue wat nog besig was om die kookpotte buite om te keer en die losgoed bymekaar te maak duik gillend by die naaste hut in en kruip ook onder die velle in. Die mans se hande klem hulle stokke stywer vas, maar niemand kan iets doen teen die woede van die Heerser daar Bo nie.
Waar is die weerligvoël nou? Gaan hy weer duik?
Terwyl hulle wag, sak die reën uit. Water stort op die hutte neer asof reusepotte oor hulle leeggemaak word. Die kinders soek nog angstig in die skemer na hulle ouers se oë, toe trek die storm al weer verby.
Thabisa kruip saam met die ander vroue buitentoe en kyk rond. Die wêreld is deurweek. Doringtakke buig laag en water drup, drup daaruit aarde toe. Maar die wind het gaan lê en die wolke begin oopmaak. Flou sonstrale blink orals op poele water.
Die mans loop ’n draai deur die beeskraal om te kyk of daar skade is terwyl die wagters mooi met die koeie praat om hulle rustig te kry, anders gee hulle nie genoeg melk nie. Gelukkig was al die beeste betyds in die kraal, want niemand wil tot laat nog in die donker na hulle loop soek nie.
Thabisa voel ’n koue aan haar lyf en dis nie die nattigheid alleen wat so maak nie. Iets het vandag hier gebeur waaroor die grootmense onrustig is. Dit wys in haar ma en die ouer vroue se oë terwyl hulle met stokke voortjies tussen die hutte krap vir die water om weg te vloei.
Sy help gereedskap optel wat deur die wind rondgepluk is. Almal werk in stilte. Niemand kyk in die lug op of praat oor die storm wat met soveel geweld op hulle uitgesak het nie. Elkeen doen net wat nodig is voor die donker hulle inhaal.
Die volgende oggend, toe die son nog net aan die boomtoppe raak, is Thabisa buite. Dis ’n mooi dag. In die rigting van die rivier lê mis soos ’n spierwit bokvel in die laagte. Sy trek haar longe vol, draai om en kyk in die rigting van die rant waar die weerlig geslaan het.
Haar oupa en twee van haar pa’s loop teen die hoogte uit. Naby die groot rotse gaan hulle staan. Hulle beduie, maar sy kan nie hoor wat hulle sê nie. Hulle lyk nes meerkatte wat daar spartel, want die rotsblokke hou hulle vas.
Sy draai vervaard om en haar hart hamer teen haar ribbes. Waar kom sy aan dié snaakse gedagtes? Mense is meerkatte? Wie sit sulke lelike dinge in haar kop?
Benoud vou sy haar arms oor haar bors, hou haarself vas terwyl sy wag vir haar hart om te bedaar.
“ ’n Groot rots daar bo is heeltemal oopgekraak. Julle moet wegbly daar,” kom sê haar pa. “Laat die beeste anderkant wei,” beduie hy vir die seuns.
En die kinders weet hulle moet ook nie daar naby speel nie.
Die ongemaklike gevoel wat die storm by die mense wakker gemaak het, groei, want niemand verstaan dit mooi nie. Het die Groot Een na hulle geslaan? Maar waarom sou Hy? Hy steur Hom tog nie aan mense nie.
Die aand loop Thabisa ’n draai en sien haar oupa weereens in die beeskraal. Hy streel oor die rug van hulle voorvaderbees, vertel seker van hulle bekommernis.
Met melktyd die volgende oggend kom een van die seuns sê daar lê ’n bobbejaanwyfie met haar halfgebore kleintjie dood in die veld en die vroue kyk verslae na mekaar. Die mans vergader dadelik onder die groot boom om daaroor te praat en skud hulle koppe. Wat beteken al hierdie dinge?
“Dis vir ons duister; ons kan dit nie verklaar nie,” sê Thabisa se pa later die middag aan sy vroue, “ons kan ook nie net ons oë toemaak nie. Die koeie moet een van die dae kalf en ons moet begin plant en saai. Môre vroeg sal ons loop en by isangoma gaan luister wat verkeerd is.”
Die vroue knik, stom van bekommernis. Dit mag wees dat ’n heks of ander bose mag in die umuzi losgelaat is. En waar sal hulle kos vandaan kom as ’n misoes hulle tref of siekte onder die beeste uitbreek? Hoe sal hulle oorleef?
Die senior manne kom die volgende agtermiddag terug met die boodskap dat isangoma hulle as familie roep. Al die vroue wat reeds bloed van die voorvaders ontvang, maar nog nie kinders in die wêreld gebring het nie, móét daar wees. Hulle moet ook heeltemal skoon wees. Dit bring ’n beroering in die familie en ’n hand gryp Thabisa se ingewande vas. Sy is een, ook Jabu se vrou, Lungile. Verder is daar twee dogters van haar ander pa, sowel as die oudste dogter van haar jongste ma. Dis vir hulle vyf wat die isangoma wil sien.
Hulle moet eenkant in ’n hut gaan bly, weg van die kraal se mense, asof die familie hulle reeds afsny van die tragedie wat kom. Thabisa kan nie slaap nie. Vir die eerste keer besef sy hoe gevaarlik abathakathi is, hoe maklik ’n vrou deur bose magte in ’n heks verander kan word.
Sy kyk na die vier vroue saam met haar in die skemer hut. Hulle behoort aan een hand en watter vinger gaan afgesny word? Hoe kan die res van die hand nie pyn voel nie as hy weer moet vat en aangaan met werk? Maar die ergste van alles, sê nou sý is die een? Of dalk is daar meer as een. Dalk al vyf?
“Hier is julle kos.” Mama stoot ’n houtbak met kos by die hut in, maar waag dit nie nader nie. Net vir ’n oomblik kyk sy in Thabisa se oë voor sy wegdraai en weer verdwyn.
Dis ’n klein bietjie troos. Tog kry