1 Recce, volume 2. Alexander Strachan
Читать онлайн книгу.
– hulle moet net so vinnig as moontlik uit die gebied padgee.
Toe genoeg brandstof gestort is, wys Church dat die helikopters kan opstyg. “Ek het nooit gedink tien minute se wag kan so lank voel nie. Gelukkig verloop alles baie ordelik met Savimbi en sy offisiere. Chiwale bly in die bos agter en Ben Ben en Alcides Sakala is in die tweede groep. Diegene wat agtergelaat is, is nou in ’n baie benarde situasie maar dit is seker maar hoe oorlog is.”
Uit die lug sien Blaauw oral vure brand. “En dis nie veldbrande nie, mens kan sommer sien daar is ’n teenwoordigheid. Ons draai suid en daar gaat ons.” In ’n stadium roep Savimbi vir Queiroz nader. Hy wil by hom weet wat die probleem is, want hulle vlieg nie, die helikopter staan dan stil in die lug. “Ek sê hy moenie bekommerd wees nie, die chopper vlieg wel. Maar die Unitas is oortuig dat die chopper net op een plek vibreer.”
Blaauw sit met die kopstuk op en hoor Church sê hulle is naby “die witpad. Dit is so ’n wit kalkpad en die maanlig skyn helder daarop. Die oomblik toe ons oor die pad gaan, trek ons vuur en ek sien hoe die ligspoorkoeëls by ons verbykom.” Church wil by Blaauw weet waar Savimbi is? “Hy sit hier reg by my in die chopper, wat is die probleem?” vra Blaauw, waarop Church hom inlig dat die tweede helikopter raakgeskiet is.
Blaauw stel voor dat hulle eers met albei helikopters by Omauni land – die een wat getref is, het darem nie te ernstige skade opgedoen nie. Hulle kan hom daar los en met Savimbi na Rundu vlieg. Toe hulle op Omauni land, besef Blaauw dat hy ’n groot probleem het. “32 Bataljon se troepe op Omauni is almal oud-FNLA-soldate. En nou daag ek met die klomp Unitas hier reg in hul midde op. Dit is mos moeilikheid soek. ’n Konfrontasie tussen die twee groepe is amper onafwendbaar.
“Luister,” sê ek vir die bevelvoerder, “hier is nou ’n probleem want die Unitas in die chopper moet vanaand hier in julle basis oorbly. Ons kan nie almal in een chopper na Rundu vlieg nie. Jy moet asseblief al jou wit offisiere en onderoffisiere kry om tussen die twee groepe te slaap sodat daar nie ’n bakleiery tussen die twee faksies uitbreek nie.”
Die tweede helikopter het koeëlgate net voor die stertrotor gehad en die vlugingenieur sê dit is ondiensbaar. Hulle vlieg toe in die ander een Rundu toe. Daar aangekom, reël Blaauw en die skakeloffisier vir Savimbi verblyf in die klein Unita-basis by Rundu en kry self slaapplek in Rundu se militêre basis. Eksteen is dadelik hospitaal toe waar hy met malaria opgeneem is. In die bos het dit trouens so sleg met hom gegaan dat vier Unitas hom op ’n grondseil tussen twee gekapte pale moes dra. Sy toestand het so versleg dat dit met die landing op Rundu gelyk het of hy in ’n koma wil gaan.
Die volgende oggend is hulle sommer vroeg al by Savimbi. Hy bedank die Recces weer en weer vir wat hulle gedoen het. ’n Tegniese span is na Omauni gevlieg om die stukkende helikopter te herstel, waarna die res van die Unita-groep ook na Rundu gebring is.
“Ek het Savimbi amptelik aan kol Flip du Preez oorhandig, waarna ons hom gegroet en die beste toegewens het. Hy was skoon aangedaan toe hy ons weer ’n keer bedank het. Ons het geen verdere kontak met hom gehad nie want ons vertrek uit Rundu terug na Suid-Afrika was op hande.”6
* * *
Savimbi se redding het volgens Thirion en Blaauw verreikende gevolge vir die Bosoorlog gehad. Sonder die charismatiese en welsprekende Savimbi sou Unita leierloos gewees het omdat daar niemand met dieselfde statuur was om by hom oor te neem nie. Die Unita-groepering sou waarskynlik in los bendes en wildstropers opgebreek het met geen sigbare samebindende faktor nie, asook geen ondersteuning van buite af nie.
Omdat Savimbi en sy leierselement as’t ware voor die vyand se neuse weggeraap is, kon Unita as ’n bondgenoot van Suid-Afrika ontwikkel en groei. Indien die vyand Savimbi gevang het, sou hulle hom beslis toegesluit het of dalk ter dood veroordeel het. Dit sou die hele situasie rondom die Bosoorlog verander het. Met Savimbi op vrye voet kon hy Unita weer eens mobiliseer en die hele Oos-Angola oorneem. Dit het Swapo van die Suidwes-Afrika-grens weggehou en derhalwe die oorlog verleng.
Volgens Blaauw het MI later bevestig dat die MPLA in Londen aan ’n militêre inligtingsagent genoem het dat hulle Savimbi beslis sou gevang het as die Suid-Afrikaners hom nie daardie aand uitgelig het nie. Hulle het geweet waar hy was en sou die volgende oggend toegeslaan het.
DEEL 1
Operasies in Rhodesië
1
SAW ontplooi skakeloffisiere in Rhodesië
Die Rhodesiese Bosoorlog het ook bekend gestaan as die Second Chimurenga7 en verder as die Zimbabwe War of Liberation. Hierdie burgeroorlog het van Julie 1964 tot Desember 1979 geduur.
Aan die een kant van die konflik was Ian Smith se Rhodesiese regering en later biskop Abel Muzorewa se Zimbabwe-Rhodesiese regering. Aan die ander kant van die spektrum was die opponerende groepe: Robert Mugabe se Zimbabwe African National Liberation Army (Zanla) en Joshua Nkomo se Zimbabwe People’s Revolutionary Army (Zipra).
In Maart 1979 word ltgenl George Peter Walls GLM DCD MBE bevelvoerder van die Rhodesiese weermag. Die Rhodesiese Bosoorlog was nog in volle swang. Dit word georganiseer en beheer vanuit Combined Operations (COMOPS) wat Rhodesië in sewe operasionele gebiede verdeel het. In elke gebied is ’n Joint Operational Centre (JOC) gestig wat operasies in daardie gebied beplan en beheer het.
Genl Magnus Malan, hoof van die SAW, en Walls het die behoefte geïdentifiseer dat ’n Suid-Afrikaanse skakeloffisier op Walls (toe nog bevelvoerder Combined Operations) se staf moet dien. SAW-skakeloffisiere is toe van Junie 1977 tot Augustus 1980 met gereelde tussenposes by COMOPS in die destydse Salisbury (vandag Harare) ontplooi. Met die ontplooiing van die skakeloffisiere was kol Minnaar Fourie reeds as militêre attaché in Salisbury gevestig. Hy moes genl Malan op hoogte hou van die militêre en politieke situasie in die land.
Die skakeloffisiere se pligte het persoonlike skakeling met Malan en Walls behels, asook voorligting ten opsigte van beplande oorgrensoperasies en lugsteun vir komende oorgrensoperasies. Hulle moes ook omsien na maritieme steun vir ooskusoperasies en die verkryging van spesiale uitrusting vir die Special Air Service (SAS), Selous Scouts en Special Branch.8 Die skakeloffisiere was terselfdertyd ten nouste betrokke by die verskaffing van nie-konvensionele wapentuig.
* * *
Kol Hans Möller, ’n valskermsoldaat en voormalige bevelvoerder van 1 Valskermbataljon, was die eerste Suid-Afrikaanse skakeloffisier wat na Rhodesië ontplooi is. Hy was toe aan Militêre Inligting (MI) verbonde. Die skakeloffisiere het almal by die King George VI-offisiersmenasie (KG VI) in die voorstad Borrowdale in Salisbury gebly. Hul verblyf was ’n luukse eenslaapkamerwoonstel eenkant in die offisiersmenasie se tuin wat as die King George VI VIP Flat bekend gestaan het.
Vir sekerheidsredes is Möller in Salisbury toegerus met volle Rhodesiese uniform met die rang van kolonel. Sy “nuwe identiteit” het nie altyd gewerk nie en hy is eenkeer trompop deur ’n Rhodesiër gekonfronteer: “Colonel, who are you?” wou hy weet, waarop Möller geantwoord het: “I am a Rhodesian officer on the staff of COMOPS.” Die Rhodesiër het egter geantwoord: “Sir, with respect, that’s not true because I know all the officers on the COMOPS staff and you are not one of them.”
Möller was deel van die COMOPS-beplanningspan wat kruis en dwars oor Rhodesië gereis het en al die JOC’s besoek het. Die doel van die besoeke was om die operasionele behoeftes van elke JOC te bepaal asook spesifieke logistieke behoeftes waarmee die SAW die Rhodesiërs kon help.
Die Combined Operations Team het soms ook Spesmagte se basisse besoek, soos Fort Bendura en Fort Buffalo Range. Die basisse is uitsluitlik deur die Selous Scouts beman en hulle het daar voorligting ontvang ten opsigte van operasies, werkwyses, opleiding en die sukses al dan nie om gevange vyande “te laat draai”. Daar is dan ook bepaal watter steun die SAW sou kon gee en ’n inkopielys is oorhandig aan EMLC9, ’n hoogs gespesialiseerde en geheime ingenieursmaatskappy wat spesiale toerusting aan Spesmagte verskaf het.
Hans Möller het tydens so ’n besoek met twee Zipras gesels “wat gedraai is. Groot was my verbasing toe ek op ’n vlug na Pretoria ’n sitplek langs