Сляды волатаў. Алесь Жук
Читать онлайн книгу.
як некалі казалі, – труць лён, а ў выніку атрымліваецца шмат кастрыцы. Таму ў нас гэты месяц называюць кастрычнікам. Паўкраінску ён захаваў назву «жовтень», бо ў лясах яшчэ шмат і жаўталісту, і грыбоў.
Руская назва «октябрь» запазычана з лацінскай мовы: у старажытных рымлян гэты месяц быў па ліку восьмым.
У гэтым месяцы тыдзень ці два – сонечныя, цёплыя. Гавораць, бабіна лета прыйшло. Можа і павучок на павуцінцы паляцець, і страказа аднекуль з’явіцца, і навальніца пройдзе. Наогул, такія цёплыя дні могуць парадаваць і ў наступным месяцы – лістападзе. Так што правільней называць бабіным летам цёплыя і пагодныя асеннія дні, якія бываюць неаднойчы.
Але восенню ўсё ж пераважаюць дажджы, туманы, у нізкіх мясцінах здараюцца замаразкі.
Усю восень працягваюць адлятаць у вырай птушкі. Адлёт адных, якія ляцяць удзень, мы заўважаем, іншых – не, бо яны ляцяць ноччу. Не заўважыць мы не можам хіба што адлёт жураўлёў і гусей: чароды іх вялікія, галасы гучныя.
Калі прадбачацца халады, то да нас з Поўначы паціху пачынаюць адкачоўваць снегіры, чачоткі, амялушкі, крыжадзюбы…
Да чалавечага жытла пачынае туліцца сінічка, кружыць вакол яго сарока.
У зімовы колер да гэтага часу афарбоўваюцца зайцы-белякі, гарнастаі, ласкі.
Ападае і ападае лісце, таму людзі і гавораць: «Вясною лісток, а ўвосень сучок».
Ападае з дрэў апошняе лісце, таму беларусы і ўкраінцы называюць гэты месяц лістападам. А руская назва «ноябрь» запазычана ў старажытных рымлян і абазначае дзявяты месяц у календары.
Пахмурыя дні. Як ніколі павявае сумам. Плывуць нізкія хмары, сячэ халодны дождж, часам са снегам. Ад гэтых дажджоў нават асеннія паводкі здараюцца.
Пуста і гола ў палях і на лугах. Адно чарнее дзе-нідзе сцірта саломы або стог. Цешыць вока толькі рунь зелянінаю – гэта ўзышлі азімая пшаніца і жыта.
На зімовую спячку ўладкаваліся вожык, барсук. Залёг у сваю бярлогу і мядзведзь.
Даклёўваюць апошнія ягады цецерукі і рабчыкі, пераходзяць на насенне раслін і траў, пупышкі дрэў. Толькі сінічка, як званок, звініць у лесе, вышуквае на ствалах дрэў між карынак насякомых.
Сядзіць у гушчары заяц-бяляк: яму ў белым адзенні зараз лепш не паказвацца. Лісіца хаця і любіць палавіць мышак – памышкаваць, ды не надта ахвота лезці ў мокрае поле. Прырода чакае зімы, чыстага белага снегу.
7 лістапада мы святкуем Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі.
Месяц першага снегу. І назва яго ў нас ад слова «снег». Ва ўкраінцаў ён называецца груднем, бо не ўсе замёрзлыя груды зямлі засыпаў снег. Па-руску «декабрь» – ад лацінскага «дзясяты», бо ў старажытных рымлян гэты месяц быў дзясятым па ліку.
21 снежня – зімовае сонцастаянне: самы кароткі дзень і самая доўгая ноч.
Калі ў прыродзе ўсё ладам-парадам, то ў гэты месяц паціскае лёгкі марозік, ідзе снег. Прырода рыхтуецца да белага свята зімы.
Прыцярушаныя белым снегам, па-свойму прыгожыя хвойкі, ялінкі, ядловец, з-пад неглыбокага снегавога покрыва выглядваюць вечназялёны бруснічнік, верас, зязюльчын мох.
Заяц-бяляк