Еуропа жəне Америка елдерінің қазіргі заман тарихы (1945-2009). Бақыт Бөжеева
Читать онлайн книгу.
палатасында көп депутаттық орындардан айырылып қалды.
Рейган үкіметі инфляция мен жұмыссыздық мәселесін мемлекеттік реттеу саясатынан бөлу арқылы және мемлекеттік бюрократияны қысқарту жолымен шешуге уәде берді. Рейганның әлеуметтік-экономикалық бағдарламасы «рейганомика» атымен белгілі болды. Рейган әкімшілігінің негізгі мақсаты инфляцияны жою, АҚШ-тың ғылыми-техникалық мүмкіндігін көтеру, құрылымдық экономиканы қайта құру, әлем нарығындағы бәсекелестік жағдайын күшейту болды. Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін: мемлекеттің экономика мен нарықтық бағдарламаларды реттеуге араласуына шектеу қою; инфляция қарқынын баяулату; инвестицияларды реттеу; халықтың жинақ қорын көбейту; федералды үкіметтің шығындарын шектеу сияқты бірнеше ұсыныстар жасалды. Мұнда алдымен әлеуметтік шығындарды, яғни жұмыссыздық пен мүгедектерге, медициналық көмекке жәрдемақыны шектеу; федералды бюджет тапшылығын азайту.
Рейган экономикалық дағдарыстан шыға алды. Сонымен қатар инфляция мен жұмыссыздықты қысқартты, кіріс салығын төмендетті, экономикалық даму қарқынын жеделдетті, ереуілдерді тоқтатты. Осының барлығы оның 1984 жылы өткен президенттік сайлауда екінші рет жеңіп шығуына мүмкіндік жасады.
АҚШ сыртқы саясатында зымырандық-ядролық қару жағынан КСРО-дан артта қалғанын танып, КСРО-ны «зұлымдық империясы» деп жариялап, оны экономикалық жағынан әлсіретіп, қару-жарақ жағынан озып кетуді көздеді.
Рейган билік басында болғанда, кеңес-америкалық қатынастар шиеленісе түсті, қару-жарақты жаппай шығару бақталастығы күшейді. Әскери шығындар 291 млрд долларға дейін өсті. «Стратегиялық қорғаныс бастамасы» атты зерттеу бағдарламасы кеңейе түсті. Онда зымырандық қорғанысқа қарсы кең көлемді жүйе қарастырылды. Алайда, бұл бағдарламаның кейбір бөлімдерінің толық еместігінен толыққанды жүзеге аспады.
Рейган басқаруының екінші мерзімі сыртқы саяси бағытты өзгертті, Кеңес Одағымен қатынастар жақсара түсті. Екі ел арасындағы қарым-қатынастардың жақсаруына бірнеше себептер әсер етті, олардың ішіндегі ең маңыздысы 1985 жылы КСРО-ның билік басына М. С. Горбачевтың келуі, оның АҚШ-пен қатынастарды жақсартуды жариялауы болды.
1986 жылы Кеңестер Одағы мен АҚШ басшылары Рейкьявикте кеңес-америкалық қатынастарды орнату, жақсарту мақсатында кездесті. Екі ел арасындағы қайшылықтарға қарамастан, барлық маңызды мәселелер бойынша екіжақты келісімдер жасалды. Алайда, бұл негізгі келісімдер жүзеге аспағанымен, Рейкьявиктегі кездесу қарулану күресін әлсіретіп, жаңа тиімді жағдай қалыптасты. Соның негізінде 1987 жылы желтоқсан айында М. Горбачевтің АҚШ-қа ресми сапармен баруы америка-кеңес қатынастарын нығайта түсті. Сапар барысында орта және төмен қашықтықтағы зымырандарды жою туралы екіжақты келісімге қол қойды.
1988 жылы президенттік сайлау өтті. Р. Рейганның беделі халық арасында жоғары болғандықтан, оның сайлаудан жеңіп шығуға мүмкіндігі бар еді, бірақ конституциялық ережелер оның үшінші рет сайлауға