– bezmowność rozwojowa – zaburzony rozwój mowy;

      – nabyta bezmowność organiczna – afazja;

      – nabyta bezmowność psychogenna – mutyzm, mutyzm selektywny;

      – zaburzenie dźwięku mowy – mamrotanie;

      – zaburzenie płynności mowy – jąkanie, niewyraźna mowa;

      – zaburzenia artykułowania mowy – dyslalia, dyzartria;

      – zaburzenia głosu – dysfonia, afonia;

      – kombinowane wady i zaburzenia mowy – równoczesne występowanie kilku rodzajów zaburzonej zdolności komunikacyjnej;

      – symptomatologiczne zaburzenia mowy: ZZK przy innych, dominujących upośledzeniach, chorobach, zaburzeniach, np. przy upośledzeniu słuchowym, dziecięcym porażeniu mózgowym;

      – zaburzenie graficznej strony mowy: agrafia, aleksja, akalkulia, dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia.

      – bezmowności fizjologicznej – jeżeli dziecko nie mówi przed ukończeniem 1. roku życia;

      – dysfluencji rozwojowej – niepłynności wypowiedzi około 3.–4. roku życia;

      – dyslalii fizjologicznej – nieprawidłowej artykulacji niektórych głosek (bez poważnych odchyleń organicznych, zaburzeń słuchu itd.) przed ukończeniem około 5. roku życia;

      – dysgramatyzmu fizjologicznego – lżejszych nieprawidłowości w płaszczyźnie morfologiczno-syntaktycznej w przybliżeniu do 4. roku życia;

      – sytuacji, w której nadawca i odbiorca informacji nie używają takiego samego kodu – języka, lub kiedy staramy się komunikować w obcym języku i nie władamy nim doskonale;

      – używania języka gestów (znaków) w komunikacji alternatywnej, np. przy komunikacji ludzi z upośledzeniem słuchowym.

      1) zidentyfikowania ZZK;

      2) wyeliminowania, złagodzenia ZZK, ewentualnie w przypadku jej trwania pokonania bariery komunikacyjnej;

      3) zapobieżenia temu zaburzeniu (doskonalenie zdolności komunikacyjnych człowieka).

      1) diagnostyka logopedyczna,

      2) terapia logopedyczna,

      3) prewencja logopedyczna.

      – Sposób/formę komunikowania: stwierdzamy, czy ZZK dotyczy werbalnej, czy niewerbalnej formy komunikowania, ewentualnie jej postaci mówionej czy graficznej, na przykład przy mamrotaniu naruszenie dotyczy wypowiedzi – dźwięku mowy, przy dysleksji i dysgrafii dotyczy graficznej postaci komunikowania itp.

      – Przebieg procesu komunikacji: stwierdzamy, czy ZZK dotyczy produkowania (nadawania informacji), czy percypowania (odbierania informacji). Jednakże nawet kiedy zaburzony jest „tylko” proces odbierania informacji, może się to później przejawić również w nadawaniu informacji, tj. w wypowiedzi. Przykładem są osoby z przewodzeniowym niedosłuchem, które mają zwykle w następstwie swojego uszkodzenia słuchu także problemy z prawidłowym wymawianiem spółgłosek syczących (tj. w dziedzinie nadawania informacji).

      – Kryterium czasowe: stwierdzamy, czy ZZK jest trwała, czy przejściowa. W większości przypadków ZZK jest przejściowa i niepowracająca lub przynajmniej potencjalnie niepowtarzalna (tj. istnieje szansa usunięcia ZZK i zależy tylko od warunków zewnętrznych oraz wewnętrznych, czy jest realizowana). Z kryterium czasowego przy diagnostyce stwierdza się również, czy ZZK jest wrodzona (na przykład przy wrodzonych rozszczepach podniebienia), czy nabyta w przebiegu życia (na przykład po urazach, poważnych chorobach).

      – Kryterium klinicznego obrazu: diagnostyka ukierunkowuje się na to, czy ZZK w ogólnym obrazie klinicznym dominuje, czy też jest symptomem jakiegoś dominującego upośledzenia, zaburzenia, choroby. Może chodzić na przykład o MPD, epilepsję, upośledzenie słuchowe itd. W takim przypadku chodzi o symptomatologiczne zaburzenie mowy – jego kompleksowa diagnostyka wymaga specyficznego podejścia wielu profesjonalistów.

      – Kryterium zakresu, stopnia, formy: stwierdzamy, czy ZZK jest całkowita, czy częściowa. Całkowita ZZK – na przykład całkowita utrata zdolności przemówienia – jest na szczęście relatywnie rzadka. Częściowe naruszenie może mieć różne stopnie: od lekkiej dyslalii – błędnej artykulacji, aż do ciężkiej afazji – utraty zdolności komunikowania się.

      – Kryterium uświadomienia sobie: człowiek może sobie swoją ZZK uświadamiać, ale są również przypadki (np. przy lekkim seplenieniu), kiedy z jej istnienia nie musi sobie zdawać sprawy.

      – Kryterium przyczyn i przebiegania: stwierdzamy, czy przyczyny są funkcjonalne, czy ZZK spowodowane są jakimiś uszkodzeniami organicznymi. Stosunkowo częstą przyczyną funkcjonalną ZZK jest naśladowanie nieprawidłowego wzoru mówienia lub zaniedbywanie dziecka przez rodziców. Uszkodzeń organów, które mogą spowodować ZZK, może być wiele: od relatywnie lżejszej wady zgryzu aż do ciężkich chorób, np.: paraliż, stany pourazowe itd.

      1. Badanie orientacyjne – jest realizowane na przykład w ramach skriningu. Odpowiada na pytanie: „Czy badana osoba ma, czy nie ma ZZK?”.

      2. Badanie podstawowe – chodzi o ustalenie konkretnego rodzaju ZZK, postawienie diagnozy podstawowej. Odpowiada na pytanie: „O jaki rodzaj ZZK chodzi?”.

      3. Badanie specjalistyczne – jak najdokładniejsze zidentyfikowanie stwierdzonej ZZK. Odpowiada na pytanie: „Jaki to typ, forma, stopień ZZK, jakie są jej dalsze osobliwości i następstwa?”. Często jest związane z badaniami konsyliarycznymi.

      – metody obserwowania (np.: arkusz, skala obserwacji);

      – metody eksploracyjne (np.: ankieta, rozmowa anamnestyczna, rozmowa kierowana);

      – egzaminowanie diagnostyczne (np.: badanie artykulacji, dźwięku mowy);

      – metody