Tot die dood ons skei. Schalk Schoombie
Читать онлайн книгу.
gevolge kies?
Tog word vroue elke dag oral in die wêreld deur hul intieme maats of ’n familielid vermoor: 119 per dag, een elke 12 sekondes. Volgens die VN se Buro vir Wapens en Misdaad (UNODC) was die totale getal vroue wat in 2012 so gesterf het 43 600.
Danksy koerante en des te meer die internet word ons op hoogte gehou van elke grusame detail en word daar bespiegel oor die motiewe en bure en familielede se menings word ontleed. Elke geval is anders, maar tog ook eenders – soos die volgende episode in ’n bekende TV-reeks waar almal reeds voor die eerste advertensiepouse weet wie dié week gaan sterf.
Dan vergeet ons weer daarvan. Tot dit weer gebeur. Dalk is dit dié keer ’n huurmoord, ’n gesinsmoord. Met ’n mes of dalk ’n byl of ’n pistool. Ons volg die hofsaak en sug verlig as die man – want twee derdes van alle intieme moorde word deur die man gepleeg – skuldig bevind en gevonnis word.
Tot dit weer gebeur.
GEVALLESTUDIE
Polisieman skiet vrou, pleeg selfdood ná egskeiding afgehandel is
Ná hy gehoor het dat hul egskeiding afgehandel is, het ’n Kaapstadse polisieman sy eksvrou doodgeskiet en toe met dieselfde pistool selfdood gepleeg.
Sersant Khanyiso Nyhudwana se liggaam is by sy huis in Site B, Khayelitsha, gevind etlike ure ná hy sy eksvrou, Nwabisa Benya, 39, naby haar huis geskiet het.
Familielede het gesê dat Khanyiso met verlof was, maar dat hy sy uniform aangehad het toe hy Nwabisa met sy dienspistool geskiet het.
SAPD-woordvoerder kaptein FC van Wyk sê die tragedie het Saterdag omstreeks 9 nm. afgespeel.
“’n 40-jarige sersant wat by Harare-polisiestasie gestasioneer was, het na sy vrou se huis in Qampistraat in Site B gegaan om haar te gaan sien,” sê Van Wyk.
“Hulle het buitentoe gegaan en hy het haar ’n paar keer in die bolyf geskiet. Daarna het hy huis toe gegaan en homself geskiet.
“’n Saak van moord en ’n ondersoek is geopen vir albei gevalle.”
Dit is die tweede moord-selfdood deur ’n polisieman in Khayelitsha binne die bestek van ’n maand.
Drie weke gelede het konstabel Sithembele Makhe, 28, homself by sy huis in Kuyasa doodgeskiet toe sy kollegas opdaag om hom te arresteer vir die moord op sy meisie, Thulelwa Nogilana, 34, by haar huis in Lingelethu-Wes.
Nwabisa se familie sê die interdik wat sy teen Khanyiso gekry het, het niks beteken nie.
Haar neef, Magcinonke Lavisa, 42, sê: “Dit het nie [Saterdag] begin nie. Hy was verlede week hier en het haar en haar pa gedreig.”
Magcinonke sê die paartjie se huwelik was stormagtig, maar hulle het elke keer versoen geraak en weer probeer.
“Sy het in Januarie teruggetrek huis toe ná hy haar uitgeskop het. Sy het my vertel dat hy drink en dit dan op haar uithaal en haar met sy pistool gedreig het,” het Lavisa bygevoeg.
“Sy het ’n paar jaar gelede by die polisie gaan kla daaroor en sy pistool is gekonfiskeer. Sy was verbaas om te sien dat hy dit weer het sonder dat sy ingelig is.
“Ná ’n ruk het sy weer aansoek gedoen om ’n egskeiding en toe dit Vrydag deurkom, het hy haar weer gedreig.
“Sy en haar familie het ’n interdik teen hom gekry, maar dit het hom nie gekeer nie.
“Daai man het haar met sy dienspistool geskiet. Hy het nie respek vir die wet gehad nie en daardie selfde wet wat haar moes beskerm, het haar in die steek gelaat.”
– Iol.co.za, 13 Junie 2016
Vrouemoord is niks nuut nie. Eeue reeds is die man die baas van die plaas en heers hy oor die huis en alles daarin, vrou en dogters inkluis. In antieke Rome was dit die pater familias se reg om ’n dogter wat voorhuwelikse seks gehad het of sy ontugtige vrou dood te maak.
Vroeë Joodse wetgewing het beslis dat ’n ontugtige vrou en haar minnaar gestenig moes word soos bepaal deur Ou-Testamentiese voorskrifte.
In Peru kon Inka-mans hul vroue opsluit en uithonger tot hulle letterlik doodgaan van honger, en Asteekse wette het bepaal dat ontugtige vroue gestenig of verwurg word.
Die oorblyfsels van hierdie diepgesetelde patriargale stelsels en kulture is vandag nog te sien en vroue word steeds vermoor om die man se eer te beskerm of omdat hulle hul mans se “wette” verontagsaam en hom probeer verlaat.
Intieme-vrouemoord se spanmaat deur die eeue is mishandeling en huishoudelike geweld. In 1607 het Anne Young haar man, James, ’n kleremaker in Ludgate Hill in Londen, om geregtelike skeiding op grond van mishandeling gedagvaar. Margaret Bonefant, haar vriendin, het in die Londense Konsistoriese Hof, die hoogste hof van die Anglikaanse Kerk, getuig dat sy Anne een Sondag besoek het omdat sy bekommerd was oor haar. Daar gekom, was Anne se gesig, kop en lyf vol bloukolle en kon sy nie praat of beweeg nie. Margaret het getuig dat dit gelyk het asof Anne “were more lyke to die of that beating then to recover and lyve”.
’n Eeu voor Anne haar tot die hof gewend het, het Protestantse en Katolieke kerkleiers reeds geleer dat mans selfbeheersing moet toepas, maar nogtans toegegee dat lyfstraf wel in sekere gevalle geregverdig is om die man se gesagsposisie te handhaaf.
In 1765, byna 160 jaar ná Anne die kerk se toestemming gevra het om haar man te verlaat, skryf die Engelse wetsgeleerde William Blackstone in Commentaries on the Laws of England dat die man (volgens die ou wet) sy vrou binne perke mag straf … “Die siviele reg gee die man dieselfde, of groter, gesag oor sy vrou en laat hom ten opsigte van sekere oortredings toe om haar deeglik met swepe of sy vuiste te slaan …”
Verstommend genoeg het dit in talle wêrelddele tot redelik onlangs nog op die wetboeke gestaan dat ’n man sy vrou onder sekere omstandighede mag vermoor. In Texas in die VSA kon ’n man tot en met 1974 sy vrou en haar minnaar vermoor mits hy hulle in flagrante betrap. In Georgia was daar darem wat dit betref geslagsgelykheid en het vroue en mans tot in 1977 dieselfde reg gehad om die ander een se minnaar te vermoor. Onder Afrikaner-Nasionalisme en die Romeinse reg wat ons by ons Nederlandse kolonialiste geërf het, is getroude vroue oor dieselfde kam as minderjariges geskeer. Van ons oumas sal kan onthou dat hulle hul mans of pa’s se skriftelike toestemming moes hê om ’n bankrekening oop te maak. Swart mans se reg om hul vroue “binne perke” te tugtig het eers met die Wet op die Erkenning van Gebruiklike Huwelike van 1998, wat vir alle praktiese doeleindes eers in 2000 in werking getree het, uit die wetboeke verdwyn.
Die begrip vrouemoord (femicide) het posgevat ná Diana Russell, ’n Suid-Afrikaans-gebore emeritus professor aan Mills College in Kalifornië, dit in 1976 in ’n toespraak by die Internasionale Tribunaal oor Misdaad Teen Vroue in Brussels, België gebruik het. Dit is interessant genoeg reeds in 1801 in The Satirical Review of London at the Commencement of the Nineteenth Century gebruik om na “die moord op ’n vrou” te verwys. Sewe-en-veertig jaar later is dit in The Law Lexicon: A Dictionary of Jurisprudence opgeneem en kan ons dus aflei dat vrouemoord in 1848 ’n strafbare misdaad in Engeland was.
Hoe dit ook al sy, Russell beywer haar sedertdien vir die internasionale aanvaarding van die term omdat dit spesifiek verwys na moord op vroue juis omdat die persoon ’n vrou is. Vrouemoord verwys dus na alle vorme van moord wat “spruit uit ’n gevoel van eiegeregtigheid of meerderwaardigheid jeens vroue” of “uit die veronderstelling van baasskap”.
Intieme-vrouemoord (intimate femicide) is die moord van ’n vrou deur ’n intieme maat of lewensmaat, hetsy haar man, kêrel, minnaar, insluitend ’n minnaar van dieselfde geslag of ’n voornemende minnaar; ekskêrel, eksman, vervreemde man en persone wat deur een van die voorafgenoemde gehuur is.
Daar is kritici wat vra of dit werklik nodig is om dié onderskeid te tref en betwyfel of dit wys is om vrouemoord van ander moorde te onderskei aangesien meer as 80% van alle moordslagoffers in die wêreld mans is. Deur vrouemoord in ’n aparte kategorie te sit, word ’n klein persentasie moorde oorbeklemtoon ten koste van die meerderheid. Die kort antwoord op die argument is dat die oorgrote meerderheid van moorde op mans uit