Tot die dood ons skei. Schalk Schoombie
Читать онлайн книгу.
Raad is die ooreenstemmende syfer vir mans een uit 20, dit wil sê 5%.
Die wette en strafreg mag verander het om vroue te beskerm, maar dit vind nie dikwels neerslag in die alledaagse handel en wandel nie. In Januarie 2017 is Ana Gabriele Guevara, ’n voormalige Olimpiese gouemedaljewenner in die 400 m en Mexikaanse senator, deur vier mans aangerand. Hulle het haar eers met hul motor van haar motorfiets afgestamp en toe geslaan en geskop terwyl hulle haar beledigings toegesnou het omdat sy ’n vrou is en motorfiets ry. Haar beserings was so erg dat haar gesig aan die een kant met ’n metaalplaat opgebou moes word. Maar dit was nie die ergste nie. Wat werklik onthullend en ontstellend was, was die hutsmerk #GolpearMujeresEsFelicidad (#VroueslaanIsLekker) wat daarna wyd en syd op Twitter gebruik is.
Ewe onrusbarend is die groeiende gewildheid van konserwatiewe leiers wêreldwyd. Presidente soos Jacob Zuma, Donald Trump en Vladimir Putin is nie een bekend as kampvegters vir vroueregte nie. In Rusland, ’n land waar na raming 36 000 vroue elke dag deur hul mans mishandel word en 14 000 per jaar sterf weens hul beserings of intieme-vrouemoord, is daar in Januarie 2017 ’n wetsontwerp ter tafel gelê dat die strafreg huishoudelike oortredings soos ’n “administratiewe” oortreding moet hanteer en nie as ’n kriminele misdaad nie. Senator Yelena Mizulina is die dryfkrag agter dié verandering en sê: “Jy wil nie hê dat iemand vir twee jaar tronk toe gestuur word en vir die res van sy lewe as ’n misdadiger bekend staan net omdat hy iemand geklap het nie.” Dié sogenaamde klapwet is in Februarie 2017 ingestem en vrywaar mans van vervolging as die vrou en kinders nie so erg aangerand is dat hulle hospitalisering nodig het nie. Dit beteken ook dat ’n man wat sy vrou die eerste keer of een keer per jaar aanrand met gemeenskapsdiens daarvan afkom – vier eeue ná Anne Young se man haar in Londen so te sê doodgeslaan het.
En Suid-Afrika?
Selfs sonder die sensasiewekkende koerantopskrifte en kliek-aas van die internet is dit onmoontlik om ’n getal soos 1 014 per jaar te ignoreer. Dit is hoeveel vroue in 2009 in Suid-Afrika deur hul mans vermoor is; aldus ’n studie deur die Gender en Gesondheidseenheid van die Mediese Navorsingsraad (MNR). Dit kom daarop neer dat byna drie mans elke dag van die jaar hul vroue, meisies of ekse vermoor het; dit is een elke agt-en-’n-half uur.
Met die eerste oogopslag lyk die statistieke in die verslag nogtans belowend en wil dit voorkom asof die Wet op Huishoudelike Geweld van 1998 en die Vuurwapenbeheerwet van 2000 ’n positiewe uitwerking gehad het. In 1999 is altesaam 3 793 vroue vermoor teenoor 2 368 in 2009. In 1999 was daar 1 349 gevalle van intieme-vrouemoord teenoor 1 014 in 2009. Minder? Ja, maar persentasiegewys was dit meer: 57,1% in 2009 teenoor 50,3% in 1999.
Dus lees ons steeds koerantberigte soos dié in die Volksblad van 10 Mei 2006 wat berig dat 13 vroue die voorafgaande drie maande deur hul intieme maats vermoor is, meestal met ’n vuurwapen.
’n Omvattende oorsig van syfers wat in 66 lande ingesamel is, het in 2013 in The Lancet verskyn onder die titel, The Global Prevalence of Intimate Partner Homicide – a Systematic Review, en het aangedui dat 13,5% van alle moorde in dié lande deur ’n intieme maat, hetsy man of vrou, gepleeg word, maar dat ’n vrou se kans ses keer groter is om deur haar man vermoor te word as die omgekeerde. Die meeste intieme-vrouemoorde was in Suidoos-Asië (58,75%) gevolg deur Suid- en Noord-Amerika (40,54%) en Afrika (40,11%). In die Global Burden of Armed Violence 2015: Every Body Counts, ’n verslag wat in 2015 uitgereik is, is daar net een Afrika-land onder die top 25 op die lys vir intieme vrouemoorde: Suid-Afrika.
Die ding met data
Data-insameling is ’n probleem in Suid-Afrika en in die res van die wêreld. Oral maak navorsers noodgedwonge op onvolledige data, koerantberigte en ekstrapolering staat. Deel van die rede daarvoor is dat “huishoudelike geweld” in Suid-Afrika oorkoepelend gebruik word sodat dit die mishandeling van intieme maats sowel as kinders en ouer persone asook die mishandeling van ’n kind deur ’n broer of suster insluit.
Nie huishoudelike geweld of intieme-vrouemoord is ’n amptelike misdaadkategorie nie en word onder een sambreel gegroepeer saam met misdade soos aanranding, die rig van ’n vuurwapen, intimidasie, verkragting en poging tot moord. Weinig polisierekords dui dus die verhouding tussen die aanvaller en slagoffer aan, wat dit onmoontlik maak om die presiese voorkoms vas te stel.
Daarbenewens noem die Instituut vir Sekuriteitstudies (ISS) se beleidsdokument dat mishandeling beduidend ondergerapporteer word. Van April 2008 tot Maart 2009 het 12 093, dit wil sê 0,3%, van die vroue in Gauteng ’n klag van aanranding deur ’n intieme maat by die polisie gelê, terwyl 18,1% aan navorsers gesê het dat hulle in dieselfde tydperk deur hul maats aangerand is.
Weereens is dié verskynsel nie uniek aan Suid-Afrika nie. In 2009 is daar in Noord-Ierland bevind dat “onderrapportering ’n probleem is” en dat “die kanse dat iemand ’n klag van mishandeling [by die] polisie sal lê kleiner [is] as vir enige ander vorm van geweld”. In 2014 het ’n studie van 28 lidlande van die Europese Unie bevind dat net 14% van vroulike slagoffers van ernstige mishandeling dit by die polisie aangemeld het.
Daar is talle moontlike verklarings daarvoor, maar dit is waarskynlik ’n kombinasie van vrees dat die mishandeling nog erger gaan word wanneer die man uitvind, wantroue in die polisie, die siening dat huishoudelike geweld ’n private aangeleentheid is wat die man en vrou self moet oplos, en omdat baie vroue in baie kulture in vele lande meen dat hulle iets gedoen het om dit te verdien.
Wanneer ’n interdik in Suid-Afrika verontagsaam word, tel dit weer as minagting van die hof. Wat wel waar is, is dat die meeste aansoeke om interdikte deur vroue ingedien word. ’n Studie van plaaswerkers in die Wes-Kaap het getoon dat 78% van die aansoeke deur vroue, wat beskerming teen hul mans gesoek het, ingedien is. Die rede wat deur vroue sowel as mans in die Wes-Kaap verstrek is op hul aansoeke is verbale mishandeling (89,5–100%, afhangende van die bevolkingsgroep), aanranding (62–73%), sielkundige en emosionele mishandeling (57,1–61,5%), emosionele mishandeling (21,4–38,2%) en seksuele aanranding (7,1–11,4%).
Dan is daar ook die probleem dat nie alle lande en organisasies intieme-vrouemoord op dieselfde manier definieer nie. In Suid-Afrika dui dit op jong meisies en vroue wat deur hul mans, kêrels, ekse, voornemende minnaars, minnaars van dieselfde geslag of huurmoordenaars wat deur een van die voorafgenoemde persone aangestel is, vermoor word. In lande soos Indië en Pakistan sluit dit eremoord, wat deur enige van die man of vrou se familielede gepleeg word, in. In Suid-Amerika sluit dit in sommige lande moorde in deur nie-familielede soos bendelede wat ’n vrou se kêrel of man, wat lid is van ’n ander bende, wil straf. In Afrika is vrouemoord in sommige lande weer ’n vorm van volksmoord. (Meer hieroor in hoofstuk 3.)
Gebrekkig of nie, die inligting wat wel beskikbaar is en die statistieke wat wel bestaan, dui alles in een rigting: Vroue is nie aan die wenkant nie.
HOOFSTUK 2
EEN VIR ALMAL EN ALMAL VIR EEN
Nobody, who has not been in the interior of a family, can say what the difficulties of
any individual of that family may be.
– Jane Austen, Emma
Daar is talle dinge wat eie is aan Suid-Afrika en wat Suid-Afrikaners graag met ’n glimlag noem. Boerewors en pap. Chakalaka. Mrs Ball’s. Ons hartlike mense. Braaivleis, rugby en sonskyn, soos die ou Chevadvertensie gesê het. Sommige hiervan slaan buitelanders waarskynlik dronk: walkie talkies, mopaniewurms, biltong, karwagte.
Nog iets wat dikwels op dié lysie verskyn, is gesinsmoord en in die besonder gesinsmoord onder wit Afrikaners.
Die persepsie dat gesinsmoord eie is aan wit Afrikaner-mans het in die laat sewentigerjare en tagtigerjare posgevat namate meer en meer gesinsmoorde in koerante en tydskrifte verskyn het, dikwels met sensasiewekkende opskrifte. By verre die meeste gesinne was blank en oorwegend Afrikaans. Die feit dat ’n pa, want dit was in die meeste gevalle die man wat die moorde gepleeg het, sy eie gesin kon uitwis, het die land dronkgeslaan. Die gesin was per slot van rekening een van die pilare van Afrikaner-Nasionalisme.
Net soos die media en kenners vandag probeer om verklarings te vind wanneer daar nog ’n vrou of gesin vermoor word, veral in hoëprofielgevalle