Сайланма әсәрләр / Избранное. Мажит Гафури
Читать онлайн книгу.
бер йортта кешеләр тора, шунда бар. Безнең нәрсәләр җәйләүгә китеп беткән, сезгә салып йокларга бер әйбер дә юк, – диде.
Бу хатынның сүзләрен ишеткәч, Хуҗа Насретдиннең «Арканга он тутырып куйган» дигән сүзе искә төшеп, көләргә дә, еларга да белмәдем.
Ул арада хезмәтче егет килеп җитте. Ул да, теге хатынның сүзләрен тәкрар итеп, мәсьәләне бик тиз кисте, хәзер үк чыгып китәргә кушты.
Мин капчыкны аркама асып чыгып киттем. Теге хатын әйткән йортны эзләп, икенче урамга төштем. Чынлап та, монда бик шәп кенә кара-каршы салынган, такта түбә белән ябылган, гадәттә, башкорт авылларында бик сирәк очрый торган бер йортта кешеләр бар икән. Урам як башындагы өйнең тәрәзәләрен ачып, чәй эчеп утыралар. Мин тәрәзә төбенә барып, кунарга рөхсәт сорадым. Озын таза башкорт, миңа бераз шөбһә белән караганнан соң, өй эчендәге икенче берәүгә әйләнеп, «Керсенме?» дип сорады. Аның «Керсен!» дигән тавышын ишеттем. Капкага килеп, аның ачылганын көттем. Хуҗа чыгып ачты да тагын бикләп куйды. Өй эчендә бер ир, бер хатын һәм унике-унөч яшьлек кыздан башка берәү дә юк иде. Чәй эчәргә утырырга куштылар, утырдым. Сораша башладылар. Кыскача гына әхвальне сөйләдем. «Паспорт юк» дигән хәл боларны шөбһәгә төшергән кебек булды, шулай да белдермәделәр.
Теге байларның ни өчен кундырмауларын сорадылар. Мин аларга кунак килгәнен, мине ни өчендер кундырмавын сөйләдем.
Караңгы төште. Чәй урыны җыелды. Үзләре бу өйдән кунак өйләренә ятарга чыкмакчы булдылар һәм аска – киез, баш астына мендәр биреп, сәке өстендә ятарга кушып чыгып киттеләр.
Яттым. Өй эче тәмам караңгыланды. Тыштан күк йөзен каплаган болытлардан вак яңгыр сибәләп ява башлады. Миңа, өй эче бөркү булу өстенә таракан, кандалалар төрле яктан һөҗүм итә башладылар. Өй эчендә ниндидер шомлы ямьсезлек бар. Мин бик нык арыган булсам да, ач кандалаларның йокларга ирек бирү ихтималлары юк. Шуның өчен төнне яисә бөтенләй йокламый үткәрергә яки, моннан чыгып, ике өй арасындагы чоланга ятарга кирәк. Мин, артык күп уйланып тормый, теге биргән киез белән катып беткән мендәрне күтәрдем дә шунда чыктым. Монда һава бөркү түгел. Кандалалар да юк. Мин бик әйбәтләп йокыга киттем дип торганда гына, өй түбәсендә нәрсәдер дөбердәп йөри башлады. Песи-мазардыр дисәң, аның йомшак тәпиләре ничек такта түбәне болай дөбердәтә алсыннар? Өй кыекларына оялаган күгәрченнәрдер дисәң, аңа бик охшамый. Мин, шикләнә төшеп, бу тавыш чыгаручының чолан түбәсендәме, әллә бөтенләй өй башында – тышкы яктамы икәнен аера алмый аптырап, һаман тыңлап ята идем, менә бервакыт хуҗалар яткан өйнең ишеге ачылды. Бер кулына – лампа, бер кулына балта тоткан өй хуҗасы чыкты да, соң дәрәҗәдә ачу белән миңа карап:
– Син, карак малай, төн белән нишләп дөбер-дөбер йөрисең?! Синең ни дә булса усал уең бар икән, мин күптән бирле тыңлап ятам. Син һаман йөрисең, синең иптәшләрең дә булырга кирәк! Ник монда чыгып яттың?! – дип кычкыра башлады.
Мин өйдән чыгуымның сәбәбен һәм өй түбәсендә миннән башка нәрсәнең йөрүен сөйләсәм дә, аны ышандыра алмадым. Ул, һичбер минут та тормый, өйдән