Сайланма әсәрләр / Избранное. Мажит Гафури
Читать онлайн книгу.
моңарчы үзем күргән мәктәп-мәдрәсәләргә караганда башка икәнен күрдем.
Ишектән керү белән, берәү мине туктатып, ни өчен килгәнемне сорады. Мин мәктәпне күрер өчен килүемне әйткәч, чабатамны чишенергә кушты. Мин ул кушканча эшләдем. Ул миңа: «Шәкертләр теге бүлмәдә сабак алалар», – дигәч, коридор буйлап шунда киттем. Уңга карасам, андагы бүлмә карават белән тулган, һәммәсенең өстендә ап-ак нәрсә белән ябылган. Бүлмә бик таза һәм матур. Сул яктагы бүлмәдә – озын өстәл, аның тирәсенә урындыклар тезелгән. Өстенә тәлинкә, кашыклар куелган. Хәлфә дәрес биргән бүлмәне акрын гына ачып кердем дә арттагы буш партаның бер як читенә утырдым. Укытучы хәлфә башына бик шәп фәс, өстенә өр-яңа җөббә кигән. Үзе бик мәһабәт, 30–35 яшь чамасындагы бер кеше. Шәкертләр һәммәсе дә бертөсле киенгәннәр. Хәлфә дә, шәкертләр дә миңа күз төшереп алдылар, кайберәүләре елмаеп куйдылар. Стенага ашъяулык зурлыгындагы, теге мин Уфада күргән төсле буяулы кәгазь эленгән. Мин парталарны рус мәктәпләренең тәрәзәләре аркылы гына күргәнем бар иде. Хәлфәнең артында елтырап торган кара буяуга буялган зур кара такта басып тора. Кыскасы, мәктәптә моңарчы мин күрмәгән яңалык һәм башка төрле тәртип күренеп тора. Мин монда укучы шәкертләрнең бәхетләренә кызыктым. Боларның һәммәсе дә шәп, һәммәсе дә мин белмәгән белемнәрне беләләр кебек булып күренделәр. Минем үземнең өстемә кигән җиләнемне, башымдагы мескен бүрекне, билемә бәйләгән кызыл башлы тастымалны боларның киемнәренә чагыштырып, уңайсызланып калдым.
Дәрес гарәпчә нәхүдән бара иде. Ниндидер җөмләдә мин хәлфәгә бәхәс итәргә уйладым һәм, аны-моны карап тормый, бәхәс итеп ташладым. Хәлфә минем сүзне илтифатсыз калдырмады, җавап биреп китте. Минем сүземнән кайбер шәкертләр елмаеп көлделәр. Дәрес ахырында, нинди мөнәсәбәт беләндер, елның кайсы числолары утыздан, кайсылары утыз бердән килү турында сүз чыкты. Хәлфә ике кулының бармакларын йомып, шулар аркылы числоларның ничәдән килүләрен күрсәтергә кереште. Аның өйрәтүе бик-бик авыр һәм чуалчык күренде. Мин чыдый алмадым:
– Хәлфә әфәнде, числоларның ничә көннән килүләрен белер өчен, моннан да җиңел юл бар бит, – дидем.
Бөтен шәкертләр миңа карадылар. Хәлфә, мине бертөрле мыскыл иткән сымаграк елмая төшеп:
– Йә, әйтеп кара әле. Ул нинди юл икән? – диде.
Мин каядыр (Каюм Насыйриның календаренда булса кирәк) числоларның көн саннарын белер өчен, Пётр Великийның «ап, юнь, се, но» дигән сүзләрен укыган идем. Хәлфәнең соравына бер дә аптырап тормый:
– Числоларның көн саннарын белер өчен, «ап, юнь, се, но» сүзләрен генә ятка алырга кирәк. Ап – апрель, юнь – июнь, се – сентябрь, но – ноябрь… дигән сүз була. Шулардан башка айлар утыз бердән киләләр. Тик февраль генә өч ел – егерме сигездән, дүртенче ел егерме тугыздан килә, – дидем.
Хәлфә минем сүзне тәкрарлатты һәм шунда ук:
– Бу юл белән җиңел икән, – дип, «апьюньсено» сүзләрен тәкрарлады.
Шунда ук башка шәкертләр дә авыз эчләреннән шул сүзләрне тәкрарлыйлар иде…
Дәрес