Сайланма әсәрләр / Избранные произведения (на татарском языке). Ахсан Баян
Читать онлайн книгу.
узып барган хатын-кызлар да шул тавыклар шикелле шат. Барысы да диярлек аның белән исәнләшә:
– Исәнме, Тәбрик, исән-сау гына кайттыңмы? – диләр.
– Исәнмесез! – дип елмаеп кына куя Тәбрик. Нигә дисәң, өстәргә бүтән сүз белми. Тагын әллә ниләр сораштырмак, сөйләндермәк булсалар да, иңбашларын гына җыера.
Тегеләр дә, русча рәтле сүз таба алмагач:
– Хараша, хараша, пришул, – дип кенә куялар да үзләренчә нидер сөйләнә-сөйләнә китеп баралар.
Шулай, ничек сөйләшәсең телсез кеше белән. Үзенең телсез икәнен бервакытта да күз алдына китереп караганы юк иде әле Тәбрикнең – авыр икән, гаҗәп авыр икән бу! Үз иленә кайтуы экваторга барып чыккан кебек. Ярый әле Тугаш бабай кайтып керде. Таң белән торып, каядыр барып та килгән икән. Яшь чагында шахталарда йөргәнгәме, русча шактый аңлатып сөйли:
– Тордыңмы, улым?
– Тордым, бабай.
– Дөрес эшләгәнсең. Бәхетне аны иртән иртүк өләшәләр. Соңга калсаң, өлешсез калуыңны көт тә тор. Шуңа күрә кояш белән бергә торып чыга крәстиән басуга.
– Солдат та шулай.
– Солдат белән крәстиән бәхете – авыр бәхет ул, авыр.
– Җиңел булса, аның бәхет икәнлеге беленми, диләр бит.
– Дөрес. Җиңел яшәүчеләр дә юк түгел югыйсә.
– Бразилиядә увирапуру дигән кош бар икән, бабай.
– Кайда, кайда дидең, улым?
– Бразилиядә.
– Анысы ни тагы, кайсы төштә, Германнан арымы?
– Ары! Америкада, океан артында.
– Ә! Америка! Ерак икән! – Бабай, әкият тыңларга әзерләнеп, болдыр баскычына утырды. – Шуннан, нинди хикмәтле кош инде ул?
– Менә шул кош, бабай, елына ун гына тапкыр – анда да бишәр генә минут сайрый икән. Аның шул сайравын ишетсәң, гомерең буе бәхетле кешегә әйләнәсең, имеш!
– Ансат икән, ансат, алай…
– Сайраган чагын туры китерү кыен ди шул.
– Барыбер ансат. Иблис сүзе бу, улым. Бәхет, ничек әйтсәң дә, җирдә ул, шуннан актарып чыгарсаң гына синеке була. Ни өчен, дип әйт.
– Ни өчен, бабай?
– Вәт болай. Фәрештәләр нурдан яратылган. Шуңа күрә аларның урыны күктә. Пәриләр төтеннән… Шуңа күрә аларның тәне юк, теләсә кайда кубарылып йөриләр – ватансыз, ягъни хыянәтчеләр кебек. Иблис уттан яратылган – урыны тәмугта, наканис. Барыбер кабачак ул анда. Ә адәм балчыктан яратылган, шушы җирнең үзеннән. Шуңа күрә аның бәхете дә шушында. Ул җирдән, үзе туган җирдән аерылмаска тиеш, җире ни күрсә, ул да шуны күрергә тиеш. Адәм баласына бүтән язмыш белән яшәү – гөнаһ, иблислек. Аннары бул мәңгелек тәмуг кисәве.
– Кызык сөйлисең син, бабай.
– Мин сөйләмим аны, шушы туфрак, балчык сөйли – мин бит шул балчык инде.
– Дөрестер ул, бабай. Галәмгә чыгып та кеше үзенең торагын тикшерә. Җирне өйрәнә бит. Минем дә менә читтә йөргәндә туган җирне, сезне күрәсем килде – бәлки, шунда үземне аңлармын дип йөрдем…
– Шулай ул. Әнә үзебезнең тәкъдир башын белү өчен дә җирне казыйлар шәһри