Zdrowie i życie seksualne Polek i Polaków w wieku 18-49 lat w 2017 roku. Zbigniew Izdebski
Читать онлайн книгу.
nabiera umiejętność aranżacji wywiadu, co bezpośrednio wpływa na efektywność rekrutacji, a tym samym gwarantuje losowość próby. Duże znaczenie ma też empatia i otwartość na innych ludzi. Ankieter powinien posiadać umiejętność odpowiedzi na trudne pytania respondentów, co wydaje się kluczowe w realizacji badań zawierających pytania sensytywne, w szczególności te związane z seksualnością człowieka.
Realizatorzy badań
Poszczególne edycje „Badania seksualności Polaków” były wykonane przez:
● 1997 – Pracownię Badań Społecznych sp. z o.o. (PBS);
● 2001, 2005, 2011 – Ośrodek Badania Opinii Publicznej sp. z o.o. / TNS OBOP;
● 2017 – IQS sp. z o.o.
Kontrola jakości prowadzenia badań
Badania nad seksualnością Polek i Polaków były realizowane przez firmy badawcze zrzeszone w Organizacji Firm Badania Opinii i Rynku (OFBOR) i przestrzegające jej standardów oraz kodeksów dobrych praktyk. W każdej edycji badania jakość pracy ankieterów podlegała kontroli terenowej (kontaktów z respondentami) i nieterenowej (analizy zbioru odpowiedzi, a także dokumentacji), które to zostały przeprowadzone zgodnie z wytycznymi Programu Kontroli Jakości Pracy Ankieterów (PKJPA) zapewniającymi jednolity standard procesów kontrolnych w Polsce.
Względy etyczne
W badaniach zadbano o procedurę uzyskiwania świadomej zgody, co oznacza, że każdy respondent dobrowolnie wyrażał chęć wzięcia w nich udziału po zaznajomieniu się z celami badania i związanym z tym ewentualnym obciążeniem. Przygotowano listy zapraszające, w których organizatorzy badań wskazywali na ich naukowy charakter i społeczne znaczenie. Zastosowana procedura zgodna była z zasadami etycznymi prowadzenia badań społecznych, które są rygorystycznie przestrzegane przez firmy zaangażowane do kolejnych edycji tych badań. Poza względami etycznymi zakłada się, że informowanie o celach badań zwiększa odsetek wyrażonych zgód, a zarazem poprawia jakość ankiet, które wypełniają respondenci.
Respondentom umożliwiono kontakt z osobami odpowiedzialnymi merytorycznie i organizacyjnie za projekt oraz z kierownikiem projektu. W listach zapraszających oraz na pierwszej stronie ankiety podano dane teleadresowe tych osób, jak również podstawę prawną ochrony danych osobowych.
Osoby zapraszane do badania mogły zapoznać się z kwestionariuszem wywiadu i ankietą poufną przed wyrażeniem zgody na udział w badaniu. Ponadto w edycjach, w których udział brały osoby niepełnoletnie, z grupy wiekowej 15–17 lat, uzyskiwano dodatkowo zgodę ich opiekunów prawnych, którzy także mogli wcześniej zapoznać się z pytaniami.
Narzędzia badawcze i metody analizy
Zasadniczą techniką zbierania danych była ankieta wypełniana samodzielnie przez respondenta. W 2005 roku wprowadzono dodatkowe narzędzie – kwestionariusz wywiadu ankietera z respondentem. Wywiad obejmował dane metryczkowe, charakterystykę związku oraz pytania dotyczące opinii i poglądów na wybrane tematy związane z seksualnością. Ankieta poufna przeznaczona do samodzielnego wypełnienia zawierała pytania na temat stanu zdrowia, pytano także o zachowania, opinie i postawy, które z uwagi na tematykę badań traktowane są jako bardziej drażliwe, tzw. sensytywne. Ogółem ankieta poufna składała się z następujących 13 bloków tematycznych opisanych na 25 stronach kwestionariusza, a jej wypełnienie zajmowało około 40 minut:
A – Zdrowie
B – Zdrowie seksualne
C – Seks w moim życiu
D – Rozpoczęcie życia seksualnego
E – Życie seksualne
F – Stały związek, czyli taki, który trwa(ł) 6 miesięcy i dłużej
G – Życie w pojedynkę
H – Potencja i erekcja
I – Internet i znajomości
J – Wbrew woli
K – Opinie o HIV/AIDS
L – Leki
M – Edukacja seksualna.
Liczba pytań lub bloków pytań wynosiła 138 dla kobiet oraz 137 dla mężczyzn. Niewielkie różnice wynikały z powodu pytań dotyczących testów na HIV wykonywanych w ciąży – w ankiecie dla kobiet – oraz pytań o leki wzmacniające potencję – w ankiecie dla mężczyzn.
Czas wypełniania ankiety skracał się, ponieważ niektóre z wymienionych tu bloków pytań były opcjonalne, a ich wypełnianie zależało od poprzednich odpowiedzi. Ponadto, aby zapewnić większe poczucie komfortu i silniejsze utożsamienie się z pytaniami, wprowadzono odrębną wersję narzędzi badawczych dla mężczyzn i kobiet, z uwzględnieniem specyfiki obu płci zarówno przez odmienne brzmienie pytań i kafeterii odpowiedzi, jak również w ich zakresie tematycznym.
W analizie statystycznej zebranego materiału zastosowano metody statystyki opisowej, podając rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania kwestionariusza. Różnice między grupami sprawdzano testem chi-kwadrat dla danych skategoryzowanych lub testem analizy wariancji dla zmiennych ciągłych. Budując skale sumaryczne, zastosowano szereg metod analizy psychometrycznej. Badano strukturę czynnikową skal oraz ich rzetelność. Zastosowano też elementy analizy wieloczynnikowej, szacując modele regresji logistycznej, a także ogólne modele liniowe. Komentarza wymaga ponadto definicja i interpretacja wskaźników zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. Zależy ona bowiem od przyjętego mianownika danego współczynnika. Ze specyfiki analizowanych problemów wynika, że współczynniki mogą być niekiedy liczone w stosunku do: 1) całej populacji; 2) osób po inicjacji seksualnej; 3) tych, którzy deklarowali rozpoczęcie regularnego życia seksualnego; 4) osób aktywnych seksualnie w ostatnim roku; 5) osób będących w stałym związku. Z tego powodu informacje pochodzące z różnych źródeł mogą wskazywać na inną skalę zjawiska. Różnice mogą też wynikać z włączania lub wyłączania braków danych lub odmowy odpowiedzi.
Charakterystyka społeczno-demograficzna i liczebność prób
Struktura według płci, wieku i miejsca zamieszkania (pod względem klasy miejscowości, województwa) osób badanych w poszczególnych edycjach odzwierciedla strukturę polskiego społeczeństwa wyznaczoną na podstawie aktualnych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), a także pozyskanych z Narodowych Spisów Powszechnych w latach: 1988, 2002 i 2011, które stały się źródłem do sformowania poniższych tabel.
Ogółem w pięciu rundach badań nad seksualnością Polaków zbadano 12 635 osób w wieku 18–49 lat, w tym 49,6% mężczyzn. Struktura respondentów według płci była stabilna we wszystkich rundach badań, oscylując wokół równego podziału po 50% mężczyzn i kobiet (tabela 8). Tylko w 1997 roku zanotowano nadreprezentację kobiet (53%). W latach 2001–2017 nie wykazano statystycznych różnic w strukturze prób według płci (p = 0,784).
Tabela 8. Liczba respondentów w wieku 18–49 lat według płci w kolejnych edycjach badań nad seksualnością Polaków
Ogółem struktura analizowanych prób różni się (p < 0,001) ze względu na wiek (tabela 9). W badanym okresie udział procentowy młodszych respondentów (poniżej 25. roku życia) wahał się od 24,3% w 1997 roku do 29,3% w 2017 roku, z wyraźną tendencją wzrostową w późniejszych okresach badań. Przekształcenia te odzwierciedlają zmieniającą się strukturę wieku populacji w przedziale 18–49 lat, związaną z wchodzeniem i wychodzeniem z tej grupy roczników wyżowych i niżowych. Można też stwierdzić systematyczne obniżanie się od 2001 roku odsetka respondentów po 40. roku życia.
Tabela 9. Liczba respondentów według wieku w kolejnych edycjach badań nad seksualnością Polek i Polaków
Nie