Ballade vir ’n enkeling. Leon van Nierop
Читать онлайн книгу.
selfs ’n traan weg. Of sy raak dalk net aan haar wang.
Toe stap John en Alicia Francke in. Die gehoor bedaar. Almal kyk na hulle en Carina, wat nog by die deur staan, wonder opnuut hoekom Gavin Greeff nie ook vanaand hier is nie. Hy gaan na vele glansgeleenthede, gewoonlik alleen – sy vrou vergesel hom selde. Daar is gerugte dat Gavin se huwelik besig is om te wankel, en dit kan dalk iets met sy afwesigheid te doen hê.
Die Franckes stap verby Meyer de Necker, Jacques se huidige uitgewer, en gaan sit. Alicia en John knik wanneer mense hulle groet en Alicia glimlag, maar dit is ’n gedwonge glimlag – soos die meeste mense hier vanaand. Venynige lippe wat weggetrek word om slagtande te openbaar.
Carina en Mysi gaan sit.
Jacques se ma, Liebet Rynhard, moet tog vanaand hier iewers wees. Sý sal seker meer oor haar seun te sê hê as die ander.
Agter Carina praat mense gedemp en sy hoor een stem uitstyg: “Arrogante vleeskoek sal seker sy eie kollig op die verhoog wil hê!”
’n Ander stem val in: “Wat verwag jy van ’n seuntjie wat langs ’n treinspoor grootgeword het? Ek was by sy eerste boekbekendstelling. Jy kan die seuntjie uit die agterbuurtes haal, maar nie die agterbuurtes uit hom nie!”
“Ek hoor hy’t sy pad in die bedryf ingeslaap!”
“Skynbaar begin by daai vrou in New York wat hom alles geleer het.”
Carina draai om na die stemme agter haar, maar op daardie oomblik verdof die ligte sodat sy nie die pratendes behoorlik kan identifiseer nie.
’n Kollig val op die verhoog en Carina rek om beter te kan sien. Mysi kom halfpad orent om die eerste foto van Jacques Rynhard te neem, maar ’n gryskopman verskyn. Die gehoor gee beleefd applous.
“O Oklahoma! Natuurlik sal hý die prys oorhandig! Watch die lang druk wat hy Rynhard gaan gee! Donnerse ou queen.” Weer die stemme van agter af.
Die gryskopman gaan staan agter ’n kateder. Agter hom verskyn ’n reuse-skyfie van Jacques Rynhard met dieselfde rustige kyk in sy oë. Uit die foto kan Carina sien hy is gemaklik met homself. Geen pretensie, geen aansit nie. Net Jacques Rynhard.
Die professor stel homself bekend en verwelkom die aanwesiges. Hy vertel enkele anekdotes wat die gehoor hoflik laat lag. Sommige aanwesiges bly egter stug, asof hulle die spreker wil ontsenu, en kyk vinnig rond na wie nog in die gehoor sit.
Nou bepaal Carina haar by wat die professor kwytraak: “Jacques Rynhard staan nie onderhoude toe nie – dit is ’n welbekende feit.” Weer ’n hoflike gelag, behalwe van die uitgewers se kant. “Ons weet ook almal dat hy gereeld die pad Punda Maria toe of Prins Albert toe vat om op sy eie te gaan skryf.” En dan met ’n glimlag en geligde wenkbroue: “En altyd op ’n tikmasjien.”
Mense knik of kyk betekenisvol na mekaar.
“Ons weet ook dat hy ’n alleenloper is. Hy skryf graag oor mense, maar hy stel hom nie maklik aan hulle bloot nie, vandaar miskien die vele gerugte wat oor hom in omloop is.”
Skielik is die venynige skinderbekke agter Carina stil en sy verbeel haar dat die spreker in hulle rigting kyk.
“Wel. Laat ek eerlik wees, oor sy enkelingskap.” Hy beklemtoon nou elke woord: “Enkellopend op een uitsondering na.” Die professor skerm sy oë teen die skerp ligte. “Lena, waar is jy?”
Mense kyk rond. Lena lig ’n onwillige hand.
“Behalwe die skilderes Lena Aucamp: Die liefde van sy lewe.” ’n Ligte applous gaan deur die mense om haar. “Dis ’n welbekende feit dat Jacques en Lena al sedert skooldae ’n verhouding het. Ek weet nou nie of ek uit my beurt praat nie, maar ek het iewers ’n voëltjie hoor fluit dat daar binnekort huweliksklokkies gaan lui!”
Lena maak ’n hulpelose beweging met haar hande en ’n paar kameras flits in haar rigting. Sy klou skielik aan Jan-Paul se elmboog asof sy hom wil vra om haar teen al die aandag te beskerm.
Die professor vervolg: “Nadat Jacques uit New York teruggekeer het, het hy elke jaar of twee ’n roman geskryf. Daardie resensies was gemeng. En intussen was daar verskeie tydskrifverhale, selfs ’n verhoogproduksie, maar hy het geen geheim daarvan gemaak dat hy romans verkies nie.”
Laatkommers skarrel vir oop sitplekke en Carina kyk of sy Jacques dalk tussen hulle kan sien. Die professor knik na iemand in die gehoor.
“Sy roman Baanbreker was inderdaad baanbrekerswerk. ’n Avontuurverhaal van hoë gehalte wat Jacques ook in ’n verhoogstuk verwerk het. Kunstefeeste en kunstekabinette het die teks aanvanklik afgekeur as te kommersieel, maar toe dit uiteindelik in die Staatsteater opgevoer is en rekords gebreek het, was dieselfde kritici se monde gesnoer.”
Akteurs wat in die produksie opgetree het, maak geesdriftige geluide en verskeie mense fluister onthuts vir mekaar.
“Feit bly staan, of Jacques Rynhard avontuurverhale of rillers geskryf het, waarin hy aanvanklik gespesialiseer het, of romans van ’n meer ernstige aard soos Brandwag en Nagreisiger, hy het met elkeen grense verskuif en het vreesloos geskryf. Kommersieel, ja, maar sy werk was steeds van literêre gehalte.” ’n Dramatiese stilte. “Maar hy het ook baie vyande gehad.”
Die skuldiges is nou doodstil.
Die professor blaai tussen sy notas rond soos iemand wie se toespraak opgedroog het en wat nou na ’n ander onderwerp wil spring. Dan beweeg sy oë na Alicia en John Francke. “Vele het hom nie werk gegee nie omdat hy hulle geïntimideer het – hul verskoning was dat hy reeds te veel hooi op sy vurk het. Of dat hy met te veel bagasie gekom het.” Carina verbeel haar dat hy in die rigting van ’n vrou links van haar kyk wat strak voor haar uitstaar. “Jacques sou later jare ook ernstige meningsverskille met uitgewers hê wat hom ongewild sou maak. Hy het altoos gesê dat hy nie kan skryf soos ander mense wil hê hy moet skryf nie, al was dit sogenaamd vir sy eie beswil.”
Dit is nou doodstil in die ouditorium. Alicia skuif rond en vir ’n oomblik dink Carina dat sy gaan uitstap, maar haar pa keer haar.
“Maar toe verskyn Die enkeling. In ’n private gesprek wat ek destyds met Jacques oor ’n glasie ystee gevoer het, want Jacques drink mos nie eintlik nie,” en daar is ’n gegiggel uit die gehoor, “het ek genoem dat die roman dalk ’n prys kan wen. Maar hy het net gelag en gesê dat sy bekendheid as skrywer sy eie grootste vyand geword het, omdat die kritici en die publiek sekere stories van hom verwag het wat hy nie meer wou skryf nie. En dat hy nie die soort skrywer is wat met pryse vereer word nie.”
Die professor kyk op en dit voel vir Carina of hy reguit na haar kyk. “Toe die komitee dus onlangs ’n wenner vir vanjaar se Basson-prys vir Letterkunde moes toeken, en dit het uit nuwe en jonger keurders bestaan as die gewone groep …” Een of twee mense gee flou applous en hy gaan voort: “… is hierdie veelbesproke en kontroversiële roman gekies.”
“Dink jy daar’s nog wyn in hierdie plek?” vra ’n stem sag agter Carina. “Dit raak nou erg boring.” ’n Resensent twee stoele van haar af maak vulgêre masturbasiebewegings oor sy kruis terwyl hy na die professor kyk.
“Daarom is dit vanaand my voorreg om die Basson-prys vir Letterkunde … aan Jacques Rynhard te oorhandig!”
Wanneer die kollig na agter op die verhoog skuif, draai die professor om en wys na die ruimte agter hom. “Dames en here.” Hy skep asem. “Applous vir die skrywer van die jaar!” Weer ’n dramatiese pouse soos daar altyd in advertensies is. “Jacques Rynhard!”
Lede van die gehoor kom op hulle voete. Sommige mense bly egter sit, arms dramaties gevou, maar diegene voor Carina staan op en klap met hul hande bokant hulle koppe. Mense rek hul nekke om Jacques te sien. Fotograwe loop na die verhoog toe. Hier en daar gaan ’n “bravo!” op. Selfs “Jacques!” van ’n paar mense.
Die professor herhaal: “Jacques Rynhard!” Hy beduie. “Komaan, Jacques, moenie skaam wees nie! Ons wag vir jou!”
Die applous word volgehou en mense begin sy naam in ’n koor sê: “Jacques! Jacques! Jacques!”