Vermis op Allesverloren. Anchien Troskie
Читать онлайн книгу.
Columbo.
Columbo was nie ’n privaat speurder nie, onthou hy nou. Maar hy kon homself nog altyd met Columbo vereenselwig: die effens beteuterde uitdrukking wat ’n skerp brein en goeie instink kamoefleer. Hy het in sy kinderjare daarop aangedring om ’n reënjas te dra. Hy kry lag vir homself. ’n Reënjas! Selfs in die erge humiditeit van die Natalse dorpie waar hy grootgeword het, het hy sy reënjas gedra.
Wat keer hom? het hy met die beker koffie in sy hand op die agterstoep gesit en dink. Terwyl sy vrou hard probeer het om hulle toekoms te beplan. Hulle moes reis. Hulle moes by ’n boekklub aansluit. Hulle moes voëlkykers word. Hy het in die verte getuur en nou en dan ’n geluid gemaak wat as instemming moes dien.
In elk geval, het hy by homself geredeneer, is hy nie die een wat al vir agt-en-twintig jaar na sy gesin omsien nie? Wie sorg vir die dak oor hulle koppe? Hy. Wie het hoe lank afbetaal aan universiteitslenings vir die kinders? Hy. Wie sorg vir kos op die tafel en klere aan die lywe? Hy. Is dit selfsugtig as hy hierdie één keer aan homself dink?
Hy het sy planne daar op die stoep agtermekaar gekry, dit oorweeg en heroorweeg. Met sy pakket het hy die verband op die huis afbetaal. Die rekeninge vereffen met sy pensioenuitbetaling. Die spaarrekening met geld vir hulle oudag het hy onaangeraak laat lê.
Die huis het drie slaapkamers en die kinders kom kuier net oor Kerstyd, het hy verder beplan. Hy kan een van die slaapkamers as kantoor inrig. Sy vrou kan sekretaresse speel, sy het lank genoeg kinders grootgemaak en die huishouding behartig. Dis net hulle twee en die hond. Hoeveel werk kan daar nou in ’n huis wees met net twee mense en ’n stokou hond?
Maar toe hy haar geesdriftig van sy planne vertel, het sy, sy sterk vrou, aan die bewe gegaan soos ’n windhond wat natgereën het. Sy eens sterk vrou, het hy besef, het deur sý toedoen in ’n bewende bondel senuwees verander.
Hulle is jonk getroud. Sy het pas haar graad as bibliotekaresse voltooi en het voltyds gewerk. Met die eerste swangerskap het hulle saam besluit dat sy by die huis sou bly, die kinders grootmaak en die huishouding behartig. Met die klein salaris wat hy verdien het, sou hulle moes uitkom. Die kinders se opvoeding was die belangrikste.
Met die kinders eindelik op laerskool, het sy ’n oggendpos aanvaar in die hoop dat hulle finansies sou verbeter. Wensdenkery, met drie kinders kort opmekaar en skoolgeld en skoolklere en skryfbehoeftes en sport. Maar sy was gelukkig. Die kinders ook. Toe die jongste hoërskool toe is, het haar oggendpos ’n voltydse werk geword. Sy vrou het gereeld gelag.
Twee jaar nadat die jongste matriek geskryf het, het hy gaan sit en somme maak. Besef hulle sal beter af wees as sy nie werk nie. ’n Vaste betrekking, en spesifiek een met haar soort salaris, het die volgende geverg: ’n huishulp, petrol, motoronderhoud, klere vir werk. As sy by die huis bly en die huishouding behartig, kan hulle dit uitskakel en só meer geld aan die einde van die maand wys.
Sy was nie gelukkig toe hy dit onder haar aandag bring nie. Maar sy kon nie met die syfers stry nie. Dus het sy weer huisvrou geword. En hom in stilte daarvoor verkwalik.
Hy skiet die stompie by die venster uit, maak die ruit toe en trommel aan ’n woordelose deuntjie op die stuurwiel, bewus van die stilte in die motor. Die enigste geluide is sy asemhaling en die sagte gesuis van bande op die teer. En die monotone stem van Kaartkop, die GPS. Ná 500 meter. Draai. Links. Hy het die aankoop daarvan binne die eerste dag berou, bloot omdat die stem hom so grensloos irriteer. Maar die alternatief was dat hy óf met ’n padkaart óf met handgeskrewe notas sy bestemming vind. Hy het die ding al op Engels gestel, maar het onmiddellik onpatrioties gevoel. Nou verduur hy die stem, het selfs geleer om dankbaar te wees daarvoor.
Hy volg Kaartkop se aanwysings, draai links en begin die bergpas stadig uitkruip. Die pad is stil. Bo-op die berg hou hy by ’n uitkykpunt stil. Klim uit, strek sy lyf met ’n harde kreun en haal ’n toebroodjie uit die blik. Hy skink ’n koppie koffie en laat sy blik die kronkelpad tot onder by die dorpie volg. Hy het vergeet, wéér, om Kaartkop se aanbly-funksie te druk. Nog ’n irritasie, want nou moet hy die hele proses van adres intik herhaal.
Gelukkig weet hy darem nou waar hy is, dink hy terwyl hy na die dorpie onder hom staar en tydsaam aan sy tamatie-en-kaasbroodjie kou, afgewissel met slukke koffie.
As hulle finansies dit sou toelaat en sy vrou kon kies, weet Barrie, sou sy verkies het dat hy afgetree bly. Sodat hulle kon reis en lees en voëls kyk. Haar tweede keuse sou wees dat hy ’n posisie met ’n salaris en byvoordele aanvaar. Dis gemaklik. Dis veilig.
Maar in daardie stadium het privaat speurder vir hom meer sin gemaak.
“Jy kan altyd vir ’n sekuriteitsfirma gaan werk. Of iets geheel en al anders doen,” het sy hom probeer oortuig.
“Vir ’n baas? Sodat ek vir hom moet ja en amen terwyl hy tien teen een minder weet as ek? Nee, ek dink nie so nie.”
“Barrie, vir jare al leef ek in vrees dat daar iets met jou sal gebeur. Dat jy eendag iets sal sien wat jou gaan laat knak. Ek wil nie meer so lewe nie. Ek wil nie meer bang wees namens jou nie.”
“Niks sal met my gebeur nie,” het hy haar verseker. “Ek is slimmer as dit.”
Wys jou net, dink hy terwyl hy die laaste hap van die toebroodjie neem, hy is ook nie so slim soos wat hy soms wil glo nie. Want daar sit hy toe, in sy nuwe kantoor met die ligpienk mure (sy dogter se keuse toe dit nog haar kamer was) en die dungeloopte mat. Nadat ’n buitedeur (vir die kliënte) uitgebreek is en die ingeboude kaste verwyder is (sodat dit nie soos ’n slaapkamer moet lyk nie), was daar nie genoeg geld oor vir verf of ’n nuwe mat nie. Breëbors agter ’n splinternuwe lessenaar met ’n splinternuwe rekenaar voor hom. En hy weet nie eens waar om die ding aan te skakel nie. Die telefoon het in stilte toegekyk hoe hy binne ’n paar weke al krommer geraak het. Pateties afgeblaas soos ’n ballon ná ’n partytjie.
Hy drink die laaste van sy koffie, skud die beker uit en pak alles terug in die bak. Stap ’n entjie weg van die motor, draai sy rug op die stil pad en urineer in die stof. ’n Paar miere kom uitgelate aangestring na die nat kol.
Hy stamp-stamp sy voete voordat hy in die motor klim en dit aanskakel. Sy hande klem styf om die stuurwiel. Hy sou wát wou gee om weer ’n kind in ’n verspotte reënjas te wees, eerder as die man wat hy nou is.
ERTA
Ek voel ’n weemoedigheid oor my sak. Want presies hier by die uitkykpunt waar die privaat speurder gestop het, het ek dertig jaar gelede ook my motor geparkeer.
Dertig jaar gelede het Allesverloren só vanuit die hoogte gelyk: die lokasie met sy sinkhuise en rookwolk en twee spreiligte links. Dan die spoorlyn. Dan die stasiegebou ingedruk tussen twee huise, die stasiemeester se huis effens groter. Stofstraat. ’n Ry met vier identiese stasiehuise: klein, vierkantige boksies. Agter die huise was ’n groot stuk oop veld.
Die agterjaarts van die eerste ry van vyf huise van die onderdorp grens aan dié veld. Ons huis was derde in die ry, aan die veld se kant. Die onder-onderdorpse deel. Dan weer ’n stofstraat. Identiese vyf huise aan die oorkant. Agter dié ry se agterjaarts die agterkant van die Koöperasie en die Handelshuis.
Dan begin die bodorp, met die park reg in die middel. Toe was die wêreld groen. Gesond. Mooi. Allesverloren is skaap- en bokwêreld. Volstruise ook. Rykmanswêreld. En dan was daar ons: die arm Vissers.
Die uitsig het nie veel verander nie, behalwe vir die kleur. Nou is dit skakerings van bruin. Die buitelyne dof, soos ’n kinderprent geteken deur onbekwame vingers. Die primêre kleure té helder: die rooi stof, die blou lug, die geel van die son. Die afwesigheid van groen té opvallend. Asof dié kleur opsetlik uit die boksie vetkryte verwyder is.
Die groot uitsondering is Huis Gevonden, gebou in die jaar 2000 van onse Here. Dit staan soos ’n baken in die middel van die dorp op die plek van die destydse park. Dié was die privilegie van die uitverkorenes. Die plek waar die gemeente Sondae piekniek gehou het, waar gelag opgeklink het. Die plek waar die Vissers selde gekom het.
Behalwe natuurlik snags, wanneer die gesalfdes ’n goeie nagrus geniet het. Dan het die Visser-broers en -suster in die park ’n bottel