Dubbelspiraal. André Jansen
Читать онлайн книгу.
Jooste sien die ampswapen in die hoek. Ex Unitate Vires. Die generaal praat, en in Jooste se ore klink sy stem asof dit van die ander kant van ’n lang tonnel kom.
“Meneer Jooste,” sê hy deur die stywe, droë lippe. “Dis miskien beter as ons eers gesels voor … voor ons die res van die huisgesin betrek. Ek het slegte nuus. Daar is geen maklike manier om dit te sê nie, en ek val maar met die deur in die huis. Dis beter so. Dit gaan oor u seun.”
Daar steek ’n stukkie wit enkel tussen die bokant van sy sokkie en die onderkant van sy broekspyp uit. Dit lyk soos ’n lyk se yskoue vlees.
“In opdrag van die staatspresident is dit my plig om die volgende boodskap aan u oor te dra.”
Hy’t dit geoefen, weet Jooste, met militêre presiesheid. Alles moet glad verloop, met gesinchroniseerde horlosies. Tik, tak, op die sekonde af. Nes die klok wat eens in sy oupa se voorhuis gehang het, toe hier, regs van die televisie, en nou in die gastekamer wat ook sy kantoor is. Dis ’n mooi klok, oud, kom uit Holland. Vir vrede met Hanna het hy dit van die muur afgehaal en daai landskap in sy plek gehang. Blou berge en ’n stroompie. Bome. Het hy al honderd keer daarteen vasgekyk, of duisend? Hoekom sien hy nou eers hoe banaal dit is?
“Dit is met leedwese dat ek u moet meedeel dat u seun, Johannes Jacobus Jooste …”
Hardloop, Kobussie, haaaaardloooooop. Nee, moenie kyk waar’s Mamma nie, kyk voor jou. Hardlooooop! Toemaar, hier’s ’n sakdoek, ons bind dit sommer om jou knie. Nee, jy was laaste, maar het jy gesien hoe vinnig moes die ander outjies hol om voor te bly? Ek soen die arm beter. Dis mos sommer baie beter, nè?
“… in die uitvoering van sy plig … in diens van die republiek …”
Baai, Pa. Ag nee wat, dertig rand is vir eers genoeg. Dankie. Ja, ek sal laat weet. Baai, Sus. Luister, as daai Boetman weer te vatterig raak, sê net, dan kom donner ek hom. Baai, Ma, natuurlik sal ek skryf. Elke week. Belowe.
“… gesneuwel het.”
Sy oë het geblink, soos ’n outjie op die speelgrond wat vir sy beste maatjie se cowboys-en-kroeks-span gekies is. Hy wóú gaan. Dit was ’n avontuur. Met regte, egte gewere.
Die generaal raak ’n tikkie angstig omdat Jooste nie reageer nie. Hy vrees emosie, maar géén emosie maak hom ewe bang. “Die staatspresident het my voorts versoek om sy persoonlike leedwese aan u oor te dra.”
Rêrig? Ken hy Kobus se naam? Ken hy myne?
Die man hou die koevert na hom uit, maar Jooste staar net na hom. As hy daaraan raak, is dit amptelik. As hy weier om dit te vat, is daar nog ’n kans dat Kobus by die voordeur kan instap.
“Meneer Jooste …?”
Hy skud sy kop driftig, en die man sit die koevert op die koffietafel neer, so na aan Jooste as wat hy kan, en ver van homself af weg.
“Kobus?”
“Ja. Dit spyt my.”
“Kobus.”
“Hy sal met volle militêre eerbewys ter aarde bestel word.”
Wat ’n moerse troos. Jooste sukkel om asem te kry. Sy bors voel styf. Sy keel is toegetrek.
“Hy’s ’n Parabat. Laas toe ons gepraat het, was hy op Tempe. Waar was hy?”
“Meneer Jooste, u moet verstaan, ek is nie by magte …”
Jooste haat die mans. Hoe hulle na hom kyk. Sou ’n telegram beter gewees het – dooie woorde op papier, sodat hy soos ’n gewonde dier na ’n hoekie toe kon sluip om hom rondom sy pyn te krul? Nou moet hy praat. Hy haal sy woede op hulle uit.
“My magtig, generaal!” Te hard. Hanna sal skrik. Hy praat sagter. “Ek moet nou-nou met my vrou gaan praat, met my dogter. Dit gaan haar uitmekaar skeur, my vrou. Jy’t geen idee nie. Sy en haar seun was na aan mekaar. Sy sal wil weet wat gebeur het. My dogter ook, met haar broer. Ék wil weet wat gebeur het. Dis my – ons – enigste seun. Ons het die reg om te weet.”
“Ek verstaan, meneer Jooste, maar in dié stadium …”
Hy is ongelukkig nie ’n gewone ouer van wie die feite weggesteek kan word nie. Hulle kan hom nie met halwe waarhede of trompop leuens ’n rat voor die oë draai nie. Die verskoning van staatsveiligheid maak by hom geen hond haaraf nie.
“Ek was ook by Oubos, generaal. Nie in die binnekringe soos jy nie, maar ek weet wat aan die gang was, en wat daar besluit is. Ek wil weet. Jy kan maar net sowel tyd spaar en my vertel, want ek sal dit êrens anders hoor. Vertel my. Iemand anders se storie is miskien verdraai.”
Die generaal huiwer ’n oomblik, en blik na sy stil en feitlik onsigbare metgesel, maar kry geen hulp van die kapelaan nie. Hy besluit. Jooste ís in ’n soort susterdiens, en ís dus verlangs familie, hoe onsmaaklik ook al.
“Goed, meneer Jooste, maar ek kan net die buitelyne noem. Net vir u ore. Selfs u onmiddellike gesin mag nie weet nie. Dis hoogs geheim.”
“Ek luister.”
“Daar was Donderdag, 4 Mei, ’n aanval deur valskermsoldate op Cassinga in Angola.”
Jooste reageer nie onmiddellik nie. Sy verwysingsraamwerke bots. Dis verwarrende tye.
“Cassinga … Moscow?”
“Korrek.”
“Julle’t die Moscow-basis aangeval? Goeie hel! Dis tweehonderd-en-sestig klieks binne Angola! Moscow? Dis ’n vesting, loopgrawe, bunkers, kanonstellings, lugafweer. Ek het lugfoto’s gesien.”
“Korrek.”
“Met Parabats? Ons het nog nooit Parabats gebruik nie.”
“Dis korrek.”
“Is julle mal?”
Vir ’n oomblik lyk dit of die generaal hom wil opruk. Mense praat seker selde só met hom. Hy hou hom in, al is dit moeilik. “Die operasie was in alle opsigte ’n sukses, meneer Jooste.” Hy kan die trots nie wegsteek nie. “Omtrent tweehonderd-en-vyftig dapper soldate het die vyand ’n gevoelige slag toegedien. Ons raam omtrent seshonderd van die vyand het gesneuwel, teenoor drie van ons. Ons reken die PLAN se rug is gebreek. Dit was ’n dawerende sukses.” En hoe durf jy dáárteen beswaar maak, meneer Jooste?
Maar mý seun moes in ’n plastieksak huis toe kom, dink Jooste bitter. Die besef het nog nie behoorlik by hom vat gekry nie.
“Moscow?”
Hy kom agter dat Hanna in die binnedeur staan, en kyk om. Sy’s versteen, met haar hand hulpeloos halfpad na haar mond. Wat het sy alles gehoor? Genoeg, want haar oë staan stokstyf.
Jooste spring op en gaan na haar toe en probeer haar vertroostend na hom toe trek, maar haar lyf is soos ’n snaar gespan. Sy rem met haar elmboë en hande van hom af weg, asof hy ’n verkragter is. Haar gesig is lelik vertrek, hy’t dit nog nooit só gesien nie. Vir ’n breukdeel van ’n sekonde sien hy suiwer afsku in haar onbewaakte oë.
“Is dit Kobus?”
“Ja,” prewel hy.
“Het hy seergekry?”
“Nee, hy’s …”
Vir ’n oomblik is alles doodstil. Toe klief haar kermgil deur alles.
Daar’s ’n haastige geskraap van stoelpote in die kombuis.
Hanna buig vooroor, haar arms oor haar maag gevou, en haar gil hou eers op toe daar nie meer lug in haar longe is nie. Sy staan ’n rukkie so terwyl haar skouers ruk.
Die generaal se simpatieke agterryer maak sy rug styf, en sy hande druk dieper duike weerskante van hom in die bank. Uiteindelik kan hy sý plig doen.
Toe kom Hanna egter regop, suig lug in haar longe, kyk na hulle met daardie verwronge maskergesig, en sê met ’n vreemde hol stem:
“Mans!”
Dit