Die troebel tyd. Ingrid Winterbach
Читать онлайн книгу.
maar die stemming word by die halfminuut meer desolaat. Deur die venster sien sy hoofsaaklik bedelaars, karwagte en jong mense wat lyk soos studente verbystap. Op die smal stoep is ’n wit bougainvillea in ’n pot. Oorkant die straat, direk in haar gesigsveld, is ’n witgekalkte gebou met ’n toegeboude fasade. Magrieta was al van vroegoggend in die dorp; sy weet sy moet aanhou beweeg. Agent Van Rensburg het laat weet sy sal ’n rooi serp dra.
Tien oor drie kom daar ’n blonde vrou in met ’n rooi serp. Hare hofknaapstyl. Baie maer. Aankapknieë. Sy pyl uitasem op Magrieta af. Sy stel haarself voor as Nonki Jansen van Rensburg. Wil sy iets drink? Ja, asseblief. Sy vryf haar hande, rooi, in vingerlose handskoene. Sy’t ’n boek by haar – Bizarro Fiction: An Introduction. Daar’s vanaand ’n lesing hieroor by die Engelsdepartement, as Magrieta sou belangstel. Ja, waarom nie? Okay, Nonki sal haar kom oplaai. Hulle tee kom. Nonki eet hongerig. Sy praat baie. Sy’s verantwoordelik vir ’n geletterdheids- en dramaprojek in die township, onder die beskerming van die Buro. Sy’t grootgeword in Modimolle. (Die plek waar die monster sy gruweldade gepleeg het, onthou Magrieta.) Haar ouers was anti-apartheidsaktiviste. Hulle het die plaaslike sel van die SAKP bestuur. Hulle wás die plaaslike sel. Toe hulle oor die grens moes vlug na Botswana, is sy kosskool toe op die dorp. Toe was dit nog Warmbad. Die pits, sê sy. Dit was die verskriklikste tyd van haar lewe. (Sy lyk jonger as wat sy waarskynlik is. Sy hou haar koppie met albei hande vas. Steeds die halfhandskoene aan. Haar vingers is rooi asof die bloedtoevoer nie goed is nie. ’n Algemene verskynsel by mense wat te maer is.) Die ander kinders – Afrikaanse kinders – het haar behandel soos ’n melaatse. Hulle het gesê haar ouers is kafferboeties en sy’t ’n kaffernaam. Ná ’n jaar is sy na ’n kloosterskool in Mbombela, die ou Nelspruit, toe haar ouers Mosambiek toe is. Twee dinge doen sy nie meer nie, sê sy. Die een is Afrikaans praat, en die ander is haar wend tot die Maagd Maria – been there, done that, got the T-shirt. (Klein tietietjies, raai Magrieta.) Haar ma het later haar been verloor in ’n bomontploffing in Mosambiek, maar nou is haar ouers reeds albei dood.
En hoe gaan dit met haar projek in die township? Nonki haal haar skouers op, dis nie maklik nie, sê sy. Die omstandighede is uitdagend. Die mense kry swaar. Daar is ’n gebrek aan basiese lewensmiddele. Dis ’n stukkende gemeenskap. Sommige dae kry dit haar onder, maar sy hou nog net-net by.
Nonki kom laai Magrieta die aand op by die gastehuis. Die spreker is ’n gas van die Engelsdepartement. Sy kom uit Ysland (met die uitbarsting van die vulkaan Eyjafjallajökull ingewaai). Sy lyk soos Björk. Die lokaal is koud. Die studente staan koulik en handevrywend rond. Teen die mure is groot foto’s van Engelstalige Suid-Afrikaanse skrywers: onder andere Alan Paton, JM Coetzee, Nadine Gordimer en Bessie Head. Die Björk-dubbelganger praat oor Bizarro Fiction. Haar Engels is byna onverstaanbaar weens die magdom s-klanke, gerolde r’e, en die l-klank wat soos die tl-klank klink. Ná haar praatjie verkas almal na ’n partytjie by ’n studentehuis. Magrieta laat haar meevoer soos ’n blaar op water. Reënvlae, ysige wind. Op met ’n bult na die digs. In die sitkamer drom daar reeds ’n hele klomp mense saam. Daar is twee rusbanke met Lesotho-komberse bedek, vir die res plastiekstoele. ’n Tipiese studentehuis met ’n bont verskeidenheid plakkate teen die mure. In die kombuis is die skottelgoed in die opwasbak opgestapel. Die higiëne lyk nie waffers nie. Dis ’n nag van storms in die Oos-Kaap met die wurm wat vlie in die huilende wind.
Magrieta drink ’n paar glase wyn vinnig ná mekaar, want sy kry koud. Sy’t nie lus vir die grondboontjies en droë beskuitjies nie. Tussen die mensegedrang kom Magrieta die Yslandse skrywer teë. Sy sien nou duidelik dat die vrou niemand anders as Björk is nie. Soveel lyk sy na Björk, dat dit net sowel die vrou self kan wees. Magrieta vra haar of sy ook sing en die vrou sê, ja. Sy vra of sy soms plastiekrokke dra en die vrou sê, ja. Sy vra of die vulkaan steeds aktief is en die vrou sê, ja. Praat hulle net een taal in Ysland en die vrou sê, ja. Wat skryf sy? vra Magrieta. Sy herskryf die Oudnoorse en Yslandse sagas met ’n Bizarro-twist, sê die vrou. (Dis moontlik dat sy iets anders sê of bedoel.) Yslands se naby-isomorfisme aan Oudnoors beteken dat Yslanders sonder moeite die Eddas, sagas en ander Oudnoorse literêre werke uit die tiende tot die dertiende eeue kan lees (sy is weer nie heeltemal seker of dit presies is wat die Björk-vrou sê nie). Hoe fassinerend, sê Magrieta, wieg vorentoe en agtertoe op haar voete, en staar gehipnotiseer in die vrou se byna swart oë, bykans sonder ooglede, met die prominente epikantiese velvou, die ooghoekplooi, ook bekend as die mongoleplooi, so anders as die oë waaraan Magrieta gewoond is. Eet hulle mos in Ysland? vra sy.
Iemand kry haar aan die arm beet. Die vertrek is dig van die rook. Die persoon stel homself voor as Basil Green. Agent Green dus. Waar wás jy? vra sy, ons het ’n afspraak gehad. Klein mondjie, bolwange, sy lippe vasberade opmekaar geklem, asof hy ’n geheim bewaar. Ek was siek, sê hy, ek is jammer ek het nie met jou in aanraking gekom nie. Hy lyk inderdaad nie gesond nie. Sy gesig is bleek en sy vel is ongesond vlekkerig. Ons moet praat, sê sy. Hy knik. Sy mond gaan oop en toe. Dit lyk of hy iets wil sê, maar homself bedink.
Sy verskoon haarself, sy moet dringend toilet toe. Daarvoor moet sy deur die kombuis loop. Nie alleen loop die badkamer direk uit die kombuis nie (in stryd met die bouregulasies), maar hier hang daar, behalwe die oop draad waaraan die gloeilamp vas is, ’n hele paar ander los elektriese drade – lewensgevaarlik. Teen die muur bokant die bad staan geskryf:
If man does not take pleasure in killing, he becomes an animal
Daaronder het iemand anders geskryf:
What about women you cunt
In die kombuis is ’n vrou besig om iets op die stoof gaar te maak. Sy dra ’n lang swart romp en ’n swart trui, en sy het lang swart hare. Die gasvlam waarop sy iets in die pan gaarmaak (iets vegetaries?), is omtrent ’n meter hoog. Magrieta sidder. Hierdie huis is ’n death trap. In haar hand het die meisie ’n boek waarin sy lees terwyl sy die enkele patty gaarmaak. Magrieta vra haar wat sy lees. Woordeloos wys die meisie die boek se titelblad: Thus Spoke Zarathustra. Hoe vind jy dit? vra sy. Nietzsche is álles, sê die meisie, sonder om na Magrieta te kyk. Okay, sê Magrieta. (Sy stuur gou vir Potsdam ’n sms: Die mense neem hulle filosowe ernstig op in hierdie dorp. Hy laat weet: Nog ’n rede om hulle nie te vertrou nie.) Sy soek ’n skoon glas om water te drink, haar mond is droog en haar kop suis. Hier in die kombuis gaan dit alte jolig.
Toe Magrieta weer in die sitkamer kom, sien sy uit die hoek van haar oog, aan die oorkant van die vertrek, ’n man in ’n rolstoel. Nie agent Oliver nie, en ook, sover sy kan vasstel, nie die man wat gister teen volle spoed op die mense afgepyl gekom het op die sypaadjie in die onderdorp nie. Sy beweeg aan, tussen die mense deur, verby nog twee mans in rolstoele, toe iemand anders skielik haar weg versper. ’n Man, so donker van huid dat sy nouliks sy gelaatstrekke kan onderskei in die swak lig. Hy wil haar net gelukwens met haar werk, sê hy. Selfs sy oogwitte is donker. Sy mond is groot, beweeglik en uitdrukkingsvol. Magrieta het ’n oomblik lank geen idee waarvan hy praat nie. Ons dra jou op die hande in Venda, sê hy. My studente het die grootste bewondering vir jou navorsing. Jy moet ons kom besoek, sê hy. Ek stuur vir jou ’n uitnodiging. Haar wurmnavorsing, besef sy. Haar vorige lewe. Gráág, sê sy. Sy sê nie dat sy haar navorsing gestaak en die departement in oneer verlaat het nie. (Iemand anders sit nou haar gerespekteerde navorsing voort; speur nou die evolusie van die erdwurm se rudimentêre senuweestelsel na.)
Hy stel homself voor, professor Mogoerane, hoof van die dierkundedepartement by die Universiteit van Venda in Thohoyandou. Sy weet van hom, hy is ’n paleosoöloog. Sy skud sy hand. Soos wat sy in die gedempte lig sy gelaatstrekke beter begin onderskei, sien sy hy lyk na ’n gawe kêrel. Geen droë bokkom nie, nogal ’n skalkse flonkering in die oog. En die lieflike, groot, gul mond, waarvan die binnelip heelwat pienker as die baie donker liprand is. Sy staar gefassineer hierna. ’n Vasberade mond, maar ook die mond van ’n genieter.
En waarop werk hy? vra sy. Hy en sy studente is besig met ’n groot, nuwe projek, hulle is baie opgewonde hieroor. Dis eintlik nog nie algemeen bekend nie, maar hulle het ’n vindplek naby Makhado, aan die Soutpansberg. Hy kan byna met sekerheid sê dat dit dateer uit die Middel-Kambrium. Miskien ewe ryk as die Burgess Shale. ’n Eerste vir Suid-Afrika. Hulle is baie baie trots en opgewonde, sê hy weer.
Hy kyk oor sy skouer, buig dan nader aan haar, sy gul mond by haar oor: Hulle is versigtig om dit nou al bekend te