Niggie. Ingrid Winterbach
Читать онлайн книгу.
probeer kennelik sy bes om te verstaan wat die man probeer sê en beduie.
“Ek kan sweer,” sê Ben sag, opgewonde, “dat die mense afstammelinge van die !Kora of selfs Gonnahottentotte is. Wie sou kon dink dat daar nog van hulle in die omgewing is! Ek sou dink dat hulle almal lankal uitgesterf is.”
Willem kyk beurtelings aandagtig in die rigting waar die man beduie, en dan weer na die man self.
Om hulle súis die stilte.
Willem skud sy kop net stadig heen en weer.
Die leier beduie weer en maak skielik met die wysvinger ’n snybeweging oor sy keel. En beduie weer met die hand.
“Genade,” sê Reitz. “Keelaf, ou Willem. Ons of hulle.”
“Iemand anders,” sê Willem, vasberade.
“Dié mense praat geen taal nie,” sê Reitz. “Dis ’n versameling gorrelings en roggelings.”
“Die taal is ’n vorm van !Kora-Hottentots,” sê Ben, “volgens my so goed as uitgestorwe! Geen wonder dat ons daar niks van begryp nie!”
Ben is opgewonde; Willem is bekommerd.
Die mans het ’n vleisreuk en hulle velle blink asof dit met vet ingevryf is. Reitz kom agter dat hy hulle geur dieper insnuif, omdat hy honger is.
Nou bring die leier skielik ’n velsakkie te voorskyn uit die gelaagde dieptes van sy klere.
Hieruit haal hy ’n stukkie papier.
Hy hurk op die grond, vou die papier oop: ’n kaart.
Hy wink Willem met ’n elegante handgebaar nader.
Willem hurk langs hom.
Die hond staan met gespitste ore.
Die ander staan op ’n respekvolle afstand.
“Ons lot word hier beklink, ou Ben,” sê Reitz sag, “en ons weet dit nie eers nie.”
“Verbasend,” sê Ben met verwondering. “Verbasend die mense hier.”
Reitz maak ’n lae, sagte geluid in sy keel: ’n sagte uitroep of kreet, omdat hy skielik merk dat daar uit die sagte voue van die kleinste, en vermoedelik jongste van die drie mans se klere iets lewendigs te voorskyn kom. Die snoet van ’n kleinerige dier. Moet ’n meerkat of iets wees. Die man laat die diertjie uitkruip en op sy arm sit. Reitz probeer onderlangs vir Ben beduie.
Die hond spits sy ore aandagtiger.
Willem vou die kaart oop. “Hiervan word ek nie veel wys nie,” sê hy. Hy laat Ben en Reitz dit sien. Op die oog af onontsyferbaar. Willem wil dit aan die leier teruggee.
Hou die kaart, beduie die man.
Willem vou dit stadig op. Sit dit in sy baadjiesak.
Die jong man met die mak meerkatjie, wat sy gesig deurentyd half afgewend gehou het, kyk skielik skalks op, en teen die kant van sy gesig, half oor sy gladde wang, sien Reitz vir ’n oomblik ’n klossie vere blink. Dieppers, rooigroen in die gloed van die laaste namiddaglig.
Hulle groet. Klim op hulle perde. Die mans draai om en draf weg. Word vinnig kleiner.
“Dit kan een van twee dinge wees,” sê Willem. “’n Lokval deur die Engelse of ’n afvaardiging gestuur deur generaal Bergh.”
“Ou Willem,” sê Ben lakoniek, “ter wille van ons sieleheil stel ek voor ons aanvaar dit as laasgenoemde. Wat my meer interesseer, is waar hierdie mense vandaan kom. Ek kan sweer, ek kan my kop op ’n blok sit. Die kleredrag. Die taal. Alles dui daarop.”
Laatmiddag soek hulle weer skuilte aan die kant van ’n lae kliprantjie. Een van die weiniges in die omgewing. Eintlik nouliks ’n rantjie – meer ’n versameling los rotsblokke.
Hulle maak vuur. Bekyk die kaart wat hulle by die groepie gekry het. Dit is dun verweer van die herhaaldelike oop- en toevou. Gegewens is in potlood aangebring en byna onleesbaar. ’n Woord wat min of meer lyk op Skeurberge word aangedui en ’n paar ander byna onontsyferbare bakens: kruise, sirkels, pyltjies. Hulle besluit dat die kaart enigiets kan beteken, dat hulle dit net sowel in goeie geloof kan aanvaar en kyk of dit mettertyd iets duideliker maak. Hulle is egter nog steeds op Senekal se kaart en Willem se kompas aangewys.
Hulle het die afgelope twee dae te skerp noordoos beweeg, sien hulle.
“Onverklaarbaar,” sê Willem nadenkend. “Onverklaarbaar waar die mense aan die kaart gekom het.”
Toe hulle in hulle holtes ingewurm lê, gereed vir slaap, vra Reitz vir Ben of hy ook die meerkat op die man se arm gesien het.
Dit was nie ’n meerkat nie, sê Ben, dit was ’n muishond – ’n streepmuishond – om presies te wees.
Hulle maak beurte om wakker te bly – een van hulle moet die heeltyd waaksaam wees.
Toe dit Reitz se beurt is, sit die maan reeds hoog en helder in die oop naghemel. ’n Jakkals tjank. Die nagveld is wyd en uitgestrek. Die sterrehemel is dig en luisterryk, so groot van einder tot einder dat dit lyk of die koepel van die hemel gelig het. Hy sit regop by die vuur, probeer so goed moontlik warm bly, sy baadjie en kombers oor sy skouers.
Reitz weet sy is daar. ’n Teenwoordigheid: agter die klippe, en agter die daaglikse ommegang en snags, agter die drome en die nagreuke en die sagte geroep en geskarrel van klein diertjies. Hy dink: Hulle word deur ’n membraan geskei waarteen sy aandruk, en druk, om na hom toe deur te bars.
*
Vroegoggend is hulle stram van die nag se slaap.
Hulle sit koulik om die vuur gehurk. Maak ’n potjie pap. Drink ’n bekertjie koffie. Nog van die boer se voorrade, en dit raak min.
“Oordink die volgende,” sê Ben skielik, terwyl hy voor hom in die vuur staar.
“Twee en ’n half jaar gelede is ons in die naam van die president opgeroep. Omdat dit ons vaderlandse plig was, het ons by ons kommando’s aangesluit.”
Hy bly ’n rukkie stil. Willem en Reitz kyk afwagtend.
“By Boskop is Frederik Botha in die kop geskiet,” sê Ben, “ons pa’s het mekaar goed geken. By Elandslaagte het ’n bomskerf my neef Johannes in die sy getref; hy is drie dae later dood. By Nicholsonsnek het Frans Bothma en Kleinjan Beukes langs mekaar geval. Lewer- en maagwond onderskeidelik. Ek het hulle albei goed geken. By Leerlaagte, Vleesfontein en Skulpkraal het ons altesaam tweehonderd man verloor – waaronder my swaer, Jurie Botes. In Januarie vanjaar het Sakkie Ehlers en ses ander die eed onderteken. Hulle is al sewe tereggestel. Ek en Sakkie het as kinders saamgespeel. By Paardeberg het vierduisend man oorgegee en is gevange geneem. Oorlogsgevangenes. Weggestuur. Ek weet van ten minste drie manne daar wat ek geken het. By Skeurbuikhoogte is van ons beste manne gevangene geneem, en by Droogleegte,” hy kyk in die rigting van jong Abraham ’n entjie daarvandaan, “nou ja,” sê hy.
Hy bly eers stil.
“Ek weet nie hoe dit met my twee broers gesteld is nie. Ek het lanklaas berig van hulle gehad.” Ben kyk lank voor hom na die vlamme. Dan sê hy sag: “Ja, ja.” Hy knip sy oë sonder om sy blik van die vlamme af te wend. “Ek het van die begin af geweet,” sê hy, “daar kom van hierdie oorlog niks goeds nie.”
Hulle bly almal stil. Die belangrikste bly ongesê, dink Reitz. Ben praat nie oor die welsyn van sy vrou en kinders nie; hy weet nie vir seker waar hulle hulle bevind nie. Ewe min as wat Willem weet of sy vrou nog op die dorp met haar twee getroude dogters en dié se kinders is.
Willem se hande hang willoos slap tussen sy knieë. Sy oë is bleek soos rivierklippe.
“Ek glo nog in die eer van ons saak,” sê hy, en hy staan op en gaan na jong Abraham, wat skeef opgebondel teen ’n klip aangeleun sit. Hoekig uitgeteer.
Reitz draai van die vuur weg. “Ben,” sê hy na ’n ruk, “een van die mans gister. Een van die mans wat ons teëgekom