Tweegevreet. Zirk van den Berg
Читать онлайн книгу.
nie ’n meisie nie, maar iets wat hulle roer of ontwrig en die pad van hulle jong lewens rig.
En dan hou hy dit tussen sy vingers, ’n foto van sy kollega Stempsky wat jonk en hoopvol en trots lyk. Hy sit dit langs die ander Stempsky se foto neer. Die ooreenkomste wat hulle deel, deel hulle ook met al die ander portrette – die agtergrond, die manier van poseer, die uniform en die jeugdigheid. Daar is niks in hulle gelaatstrekke wat suggereer dat hulle verwant is nie. Miskien het die fotograaf ’n fout gemaak en die verkeerde naam op die verkeerde foto geskryf. Dit is die eenvoudige verduideliking. Maar daar was nog altyd iets aan Siegfried wat maak dat hy huiwer om voor die hand liggende antwoorde sonder meer te aanvaar. Dit laat hom partykeer in die moeilikheid beland, maar nogtans … Sê nou daar steek iets hieragter, die een of ander interessante geheim? Hoekom is hierdie portrette nooit afgehaal nie? Die wêreld waarin hy hom bevind, het dalk verrassende dimensies, wil hy graag glo. Indien wel, sal dit kortsigtig van hom wees om dit nie te verken nie.
Hy hou die twee foto’s aan die hoeke vas en gaan daarmee terug na Leimbach toe. “Ek stel belang in hierdie twee,” sê hy. “Wat kan jy my nog van hulle vertel?”
“Jy het die foto’s. Wat is daar nog om te weet?”
“Wanneer is hulle geneem? Was hierdie twee saam?”
Leimbach rol sy oë. “Dit gaan soek kos.”
“Hoe weet jy die regte naam kom op die regte foto?”
“Mense gee vir my hulle name wanneer hulle kom poseer.”
Siegfried hou die foto van die Stempsky wat hy ken omhoog. “Hierdie een het nie ’n naam nie. Hoe so?”
“Partykeer kom mense in groepe hier aan, en dan is ek agterna nie seker wie is wie nie. Ek sien soveel mense dat ek vergeet. Jy kan my nie verkwalik nie. Dis hulle verantwoordelikheid om hulle foto’s te kom haal. Hulle weet immers wie hulle self is.”
Siegfried voel teleurgesteld oor die waarskynlikheid dat dinge in hierdie geval seker presies is soos wat dit lyk, niks meer nie, die voorkoms en feite is identies. Stempsky sal seker graag sy foto wil hê, en óf die ander man is ’n neef of iets van hom, óf dit is ’n kameraad of bekende wat saam met hom na die fotograaf toe gekom het. In albei gevalle sal Stempsky die foto aan die eienaar kan besorg. Siegfried betaal en vat die koevert met albei foto’s.
Dit is al na middagete en die honger trek sy maag op ’n knop, maar hy het daaraan gewoond geraak om ongereeld te eet en besluit om nie dadelik na kos te gaan soek nie. Miskien kan hy ’n ruk lank in die Gedenktuin aan Kaiserstrasse sit en ’n bietjie groenigheid geniet, waarvan daar in die winter bittermin te siene is.
By die tuin word sy aandag getrek deur ’n handjievol mense wat op die grond sit en almal na dieselfde ding kyk. Wat hulle aandag boei, sien Siegfried, is die groot man saam met wie hy vanoggend ontbyt geëet het. August Niedermeyer het ’n esel opgestel en is besig met ’n vinnige waterverfskildery van ’n Damaraman in tweedehandse klere en ’n Duitse soldaat sy aan sy, die soldaat met sy een hand op sy sabel se hef en die ander op sy metgesel se skouer. Siegfried besluit om saam te kyk en gaan staan agter die klompie sittendes. Hulle het ’n goeie blik op die skildery, verby Niedermeyer se linkerarm. Op sy voorarm het hy ’n houtbord met vyf gate met ’n waterglasie in elkeen – wat blou, geel, rooi en groen getint is oor die kwaste wat hy daarin afspoel – met die pigmentblokkies in ’n kissie op die plat gedeelte. Hy het sy twee modelle se houdings met vernuftige hale vasgevang, met ’n wasige agtergrond, en voeg nou donkerder skaduwees by wat op wonderbaarlike wyse ’n derde dimensie skep, dit is asof die figure na vore tree uit die papier. Die kykers maak goedkeurende geluide.
Die soldaat draai sy kop en Niedermeyer maan hom om stil te bly staan. “Amper klaar.” Nog ’n paar kwashale, nog ’n minuut of wat, en dan roep die skilder sy modelle nader om te kom kyk.
Siegfried staan ook nader. Die portret is in ’n losse styl, met net die gesigte wat in enige detail gedoen is.
“Wat dink jy?” vra die soldaat vir sy metgesel. “Lyk dit soos ons?” Hy haal sy beursie uit om te betaal.
Toe die transaksie afgehandel is en die soldaat met sy portret wegloop, kyk die kunstenaar na Siegfried. “Daar is aandete nou betaal. Ek het gedink jy kan saamkom, miskien kan ek jou portret skilder … maar ek sien jy ondersteun die opposisie.” Hy wys na die koevert wat Siegfried vashou, met die fotograaf se stempel daarop.
“O nee, dis nie ek nie. Ek het maar net ’n foto gekoop.”
“Van wat?” vra Niedermeyer. Hy skud die gekleurde water op die grond uit. Sodra dit met die stof meng, lyk al die kleure eenders, net donkerbruin spatsels.
“Dis net ’n portret van hierdie man wat saam met my werk. Stempsky het dit laat neem en nooit gaan afhaal nie.”
Niedermeyer vee sy hande skoon, lyk vies oor die verfvlekke, en staan nader. “Kan ek sien?”
Siegfried haal Stempsky se foto uit die koevert uit.
“Wat is sy naam nou weer?”
“Hans Stempsky.”
Niedermeyer vat die foto en hou dit om die lig goed te vang, staar lank daarna.
Wat sien sy kennersoog daar? wonder Siegfried. Kyk hy na die lyne en die lig, na die minder beweeglike dele van die gesig se argitektuur, na die uitdrukking in die soepel mond en dele rondom die oë? As kunstenaar, sien hy die persoon se geskiedenis en geaardheid waar ons ander maar net die gelaatstrekke sien wat ons onthou?
“Wat dink jy daarvan?” vra hy toe Niedermeyer niks sê nie.
“Dis heel vaardig gedoen, maar, jy weet, ’n foto … Jy kan nie juis sien watter soort man hy is deur bloot daarna te kyk nie.”
“En jou skildery nou net, het dit meer gesê?”
Niedermeyer gee die foto terug. “Wel, jy sou daarna kon kyk en sien dat die soldaat ’n te hoë dunk van homself het. Hy’s ’n gawe kêrel, maar hy behandel sy metgesel soos ’n troeteldier. Hy het opgetree asof hy daardie man besit. Dit is in my skildery. En die swart man, hy dink hy behoort trots te wees dat hy uitgesoek is, maar is heimlik verleë daaroor, eintlik ontsteld oor die posisie waarin hy hom bevind.”
Siegfried is beïndruk deur die verduideliking, selfs al het hy na die kunswerk gekyk sonder om enigiets daarvan te sien.
Niedermeyer gaan voort: “Ek kyk na die foto wat jy vir my gewys het, en ek sien die vorm van die man se kaak en die krul van sy snor. Al wat ek van hom kan sê, is dat hy ’n aantreklike kêrel is wat blykbaar eens op ’n tyd ’n hou of twee op die oog gekry het, dalk welverdiend. Daar is geen aanduiding of hy ’n goeie of slegte mens is nie. Vir al wat ek weet, is hy die grootste uitvaagsel wat al ooit die aarde bewandel het.”
Siegfried grinnik. “Nee, dit is hy nié.”
Niedermeyer draai ’n paar skroewe los en slaan sy esel af in ’n netjiese pakket wat hy in die groot leersilinder laat inglip wat daarvoor bedoel is. “Nou watter klas man is jou herr Stempsky dan?”
* * *
Niedermeyer soek nie regtig ’n antwoord nie, hy hou maar net die gesprek aan die gang. Sy gedagtes is ’n miernes waarin ’n spinnekop gekruip het. Dit voel asof hy iemand anders geword het wat doer anderkant by die bome staan en van ver af hoor hoe hy praat.
Laas jaar, nadat die aanvanklike skok van Hildegard se dood afgeneem het, het hy begin soek na die man wat vir haar toestand verantwoordelik was, die swaaibal wat hulle geluk so goedsmoeds verwoes het. Hy het alles wat hy weet probeer bymekaarsit om ’n prentjie van die man op te bou, maar die enigste feite waarop hy peil kon trek was ’n naam, die speel van polo, en die manlike geslagsorgaan. Uit daardie drie dele het hy ’n demoon saamgeflans, wasig van voorkoms, ’n wolk van pure gif. En soos ’n wolk het die bliksem skynbaar van die aardbol af verdwyn. Hy kon skaars iets anders doen as om heeltyd oor die man te dink, dag en nag, tot so ’n mate dat die wandader vir hom soos ’n mitiese kreatuur geraak het, iets uit die benederyk, ’n verwoester van wêrelde.
Dit