Vlakwater. Ingrid Winterbach
Читать онлайн книгу.
middel van die nag, die reën het opgehou, die aarde snel voort deur die doodstil ruimte. Pessoa sit nog op dieselfde plek, in presies dieselfde posisie, sy gesig uitdrukkingloos. Reis raak weer aan die slaap. Toe hy die oggend wakker word, is Pessoa nie meer daar nie. Hy moet met die eerste oggendlig vertrek het.
Aanvanklik reën dit deurentyd in die stad, Lissabon. Tydens ’n karnavalviering is daar ’n figuur geklee in ’n stywe swart pak met ’n skelet in wit daarop geverf. Dansende beendere. Soms het ek lus en klee my in só ’n pak. Op die tafeltjie langs my bed staan die skedel van draad en wit kraletjies wat ek vir my in die Oos-Kaap deur Zimbabwiërs laat maak het. Dit waak snags oor my soos Fernando Pessoa oor sy alter ego, Ricardo Reis.
Vier
’N WEEK NA die varkepisode stap Niek een oggend bult-op na Marthinus se plek. Hy wil die opset daar gaan bekyk. Die idee van die varke interesseer hom. Dalk moet hy vir hom ook ’n vark aanskaf, om te kompenseer vir die verlies van sy pa se varke, die Large Whites.
Straataf, en dan twee blokke verder op, teen die bopunt van die heuwel (verbasend naby), tref hy die huis aan. Waar sý huis direk op die see uitkyk, met die berg agter hom, is die berg regs en die see links van Marthinus se huis. Die huis sit taamlik ver terug, hóóg, met ’n trap wat vanaf die voorhekkie tot by die breë stoep oploop. Op die hekkie is ’n bord aangebring: This property is patrolled by pigs. Nie ’n vark in sig nie. Die voortuin, nie baie groot nie, is aan weerskant van die trap verdeel in terrasse. Hierdie terrasse is beplant met blomme en groente. Alles dui hier op die hand van ’n toegewyde tuinier.
Huis en tuin is ewe goed onderhou. Dit moet op sy dag ’n herehuis gewees het – groot, statig, met die breë voorstoep.
Op die stoep sit ’n vrou en lees. ’n Maleise skoonheid, donker oë, blasserige huid. In die hoek van die stoep speel ’n seuntjie. Marthinus is agter, beduie die vrou met haar kop. Hy is seker besig in die tuin. Niek kan sommer deur die huis loop.
Die gang is breed. Die plafon is hoog. Die huis ruik na vloerpolitoer en hout. ’n Groot huis; vier of meer kamers, twee aan weerskant van die lang gang. Hy moet deur die sitkamer loop om by die kombuis te kom. Die vertrek is keurig ingerig. Gesellig. Groot banke, gemakstoele, mooi ou vuurherd. Ngunivelle op die vloer. Op die rak bo die kaggel is ’n bok van kralewerk, ’n bak met suurlemoene, twee klein beeldjies. Erdepotte met plante op die een vensterbank. ’n Bondel droë wasgoed op een van die banke, ’n paar glase en bekers wat rondstaan op die koffietafel. Boeke en koerante. Die kombuis is netjies. ’n Vrou se hand duidelik sigbaar hier. Skoongeskropte houttafel. Geen vuil skottelgoed wat rondstaan nie.
Vanaf die smal agterstoep lei daar trappies na die tuin. Die agtertuin strek ver agtertoe, die erf moet groot wees. Die tuin hier is ewe welig en goed versorg, met plante in potte, beddings met kruie, ’n klein grasperk, ’n prieel, en half verskuil agter hoë struike, die varkhokke in die verste agterhoek. Vyf varke wei in die tuin. Marthinus het Niek intussen gewaar en kom aangestap, met hark en snoeiskêr in die hand. Hy heet Niek hartlik welkom. Kom, sê hy, hy maak vir hulle tee.
Twee bekertjies word keurig op die skinkbord, met lappie, uitgesit. Suikerpotjie, melkbekertjie, beskuit in ’n bakkie. (Alles baie huislik, heel anders as sy eie opset, sien Niek, wat steeds tegelyk leeg én chaoties is.) Hy wonder waarom hy verbaas is – wat het hy verwag – ’n varkhok omdat Marthinus met varke werk?
’n Sterk wind het skielik opgesteek, die seuntjie wat op die stoep gespeel het, kyk nou na ’n kinderprogram op die groot platskermtelevisie in die ander hoek van die sitkamer, en Marthinus stel voor hulle drink sommer in sy kamer tee. Sy kamer is ’n ruim, skemerige vertrek. Houtvloere, hoë plafon. Bed in een hoek, houttafel onder die groot venster wat uitkyk op die berg. Op die tafel ’n Apple-skootrekenaar. Ook hier ’n ngunibeesvel op die vloer. Twee mooi Art Deco-gemakstoele en ’n leer-leunstoel. Teen een van die mure is ’n groot ingeboude boekrak, stampvol tot aan die plafon. Marthinus sit die skinkbord op die groot houttafel neer, trek vir hulle die gemakstoele nader. Niks karigs aan die vertrek nie.
“Wie woon saam met jou hier?” vra Niek. (Die tee is besonder lekker.)
“Dis my huis, maar my vriend Alfons huur ’n deel daarvan by my, hy en sy vrou, Rosita, en sy kind, die seuntjie wat jy in die sitkamer gesien het. ”
“Wie is die tuinier?” vra hy.
“Ek is,” sê Marthinus. “Ek is hier die hooftuinier, varkwagter, algemene opsiener en huisman – kan jy maar sê.”
Wat Niek nog nie ’n duidelike beeld gee van Marthinus se posisie, of die aard van sy werk nie (hier word duidelik nie gebrek gely nie). Maar sy oog val skielik, asof ’n magneet dit soontoe trek, in die oorvol boekrak, skuins oorkant hom, op ’n eksemplaar van Vlakwater. Wil jy nou meer, Marthinus het waarlik ’n eksemplaar van die boek. Die tweede keer in ’n paar dae dat hy aan Viktor herinner word.
“Ek sien jy het ’n eksemplaar van Vlakwater,” sê hy.
“Ja,” sê Marthinus, “o Here. Daardie yslike kompendium van verwording. Briljant.”
“Het jy ooit vir Viktor Schoeman geken?” vra Niek.
“Ja,” sê Marthinus. “Ek het hom geken. Nie goed nie, maar ek het hom geken.” Hy rol vir hom ’n sigaret. “’n Geteisterde kêrel, o Here. ’n Man van wie die linkerhand nie weet wat die regterhand doen nie. Nie ’n man aan wie jy jou geheime moes toevertrou nie. ’n Destruktiewe kêrel as ek ooit een ontmoet het.”
“Ek sou dit self nie beter kon stel nie,” sê Niek, lakoniek.
“En gesplete!” sê Marthinus. “Daar het jy nou ’n psige wat soos twee vyandige faksies teenoor mekaar opgestel is. Ook nie iemand op wie jy – en dis nou ’n understatement – kon peil trek nie.”
“Het jy ooit vir Blinky Booysen geken?” vra Niek.
“Ek hét!” sê Marthinus. “Wat het van hom geword?!”
“Niemand weet nie,” sê Niek, “daar’s allerhande stories.”
“Dalk het hy en Viktor saam uitgewyk en iewers in Ekwatoriaal-Afrika ’n besigheid begin.” Hy lag sy kort, vrolike laggie. “Waar hulle die plaaslike bevolking op elke moontlike manier indoen. Mistahs Kurtz, they revived.”
“Onwaarskynlik,” sê Niek. “Hulle kon mekaar nie verdra nie.”
“Blinky,” sê Marthinus mymerend. “Pragtige werk gemaak. ’n Besonderse kêrel.”
“Ja,” sê Niek. “Byna alles wat ek van skilder weet, het ek by hom geleer.”
“My maggies, nè?!” sê Marthinus, en kyk hom ’n oomblik met nog groter belangstelling aan.
“Toevallig,” sê Niek, “het ek ’n paar dae gelede ’n poskaart van Viktor Schoeman gekry waarin hy vra of ek nog enige ekstra eksemplare van Vlakwater het. Ek het die boeke jare lank in bokse in my garage gestoor. Met moeite oral met my saamgesleep, om die waarheid te sê.”
“Hét jy nog hierdie eksemplare?” vra Marthinus.
“Ek het ’n paar jaar gelede van alles ontslae geraak, toe ek al baie lank niks meer van Viktor gehoor het nie.”
“Hoe lank is Viktor al uit die land?”
“Lank, sover ek weet,” sê Niek. “Laat negentigs. ’n Ruk na die verskyning van Vlakwater.”
“Waar is die kaart gepos?”
“Dis onduidelik, maar daar is ’n Suid-Afrikaanse posseël op.”
“Nou toe nou,” sê Marthinus, “dit beteken waarskynlik hy is terug in die land. Hier maak hy weer sy opwagting. Dit verbaas my niks. Steek sy voelers uit. Aanvoorwerk. Reken maar daarop dat hy iets in die mou voer. Dit sal nie Viktor wees as hy nie iets in die mou voer nie.”
Dit wil Niek nie nou hoor nie. Hy wil nie hoor Viktor is terug in die land en hy voer iets in die mou nie. Toe Viktor weg is, het hy gehoop hy sien hom nooit weer nie. En in