Ester. Kerneels Breytenbach
Читать онлайн книгу.
Jurie Kimberley kan sy ore nie glo nie, Daveltjie, die liewe kind, Daveltjie sê presies wat Jurie Kimberley minute gelede aan AO Bergman gesê het. “Nee. Hulle weet ek en jy is tot meer in staat.”
Daveltjie glimlag trots. Iemand iewers weet hy is nie sommer só ’n stoker nie.
“Môreoggend is jy om twintig voor vier op Keetmanshoop. Jy vul jou water en steenkool aan en vertrek presies om vyf minute voor vier. Net voor vyf die oggend swenk jy by Seeheim links in die Unie se rigting. Jou steenkool sal hou tot by Karasburg, wat jy so tien voor elf die oggend sal bereik. Jy laai nuwe steenkool op, en water, en vertrek presies sewe minute oor elf na Upington.”
“Waar ons afgelos word deur ’n nuwe voetplaatman en stoker.”
Een keer is toevallig, maar Jesus Christus ons Verlosser, twee keer is genoeg rede om jou gelykvol toe te tjorts.
“Nee. Ons vat die trein tot by De Aar,” sê Jurie Kimberley.
“Dis meer as twee dae, oom Jurie!”
Jurie Kimberley kyk sy stoker met meegevoel aan. Albei weet nou dat ’n vorm van die hel op hulle wag. “Hulle sal vir ons elk ’n trommel kos gereed hê by elke stasie. Ons moet sorg dat ons slaapbeurte neem, sê hulle. Wanneer laas het hulle op ’n voetplaat gestaan, wil ek weet.”
Jurie Kimberley kyk skielik heel vertroulik na sy stoker. “Jy moes gesien het hoe daai konstabel my gesig dophou. Wil seker maak hy sien hoe ek paniekerig raak, hoe ek smeek.”
Wat hy nie met Daveltjie deel nie, is sy skietgebed op daardie oomblik: “Liewe Vader, twee dae. Daveltjie gaan dit nooit hou nie. Help my om hom nie in die steek te laat nie …”
Hy sal moet inspring, hy, Jurie Kimberley wat vyftien jaar laas skouers agter ’n graaf ingegooi het. Doen hy dit nie, gaan Daveltjie dood wees van die moeg.
“Kos, wat van kos?” vra Daveltjie.
“Maat!” Jurie Kimberley kan hom so onmiddellik vervies. “Wat het ek jou gesê van trommeltjies? By die stasies?”
Daveltjie staan effens tru. Jurie Kimberley deel soms klappe uit voordat hy antwoord.
“Hier’s wat die adjudant-offisier my gesê het. Môreaand kwart voor sewe, indien nie vroeër nie, is ons op Upington. Ons neem voorraad in. Om een en vyftig ná ses vertrek ons weer. Dis ’n maklike trajek. Ons werk baie ekonomies met ons steenkool en water. Oormôre skuins voor twee is ons op Prieska, vertrek weer om presies twee in die oggend nadat hulle na ons omgesien het met steenkool, water en trommeltjies. Maklik. Kort trajek. Halfses is ons op Britstown, twintig voor ses weer weg, en dan vat ons dit rustig. Net twee en dertig myl tot in De Aar. Ons is mos veterane, weet hoe om dit kalm te vat wanneer kalmvat die wagwoord is. Die trein sal ’n raps minder as ’n uur op De Aar vertoef. Ons sal nie later as halfsewe daar aankom nie.”
Daveltjie ken ook sy skedules, ’n mens hoef nie ’n voetplaatman te wees om dit te onthou nie, en hý boonop met sy geheue … maar wat hom verstom, is dat dit tot op die gepubliseerde skedule se minute korrek is. “Dan stap ons af?”
Jurie kyk na Daveltjie soos AO Bergman na hom gekyk het, en dan is hy weer die ou Jurie Kimberley, sy humeur wat gaan lê het. “Ja. Hulle sal daar wees. Ons gaan na die loodsman se kantoor. Kry hulle daar. Vertel hulle van enige snaakse dinge wat tydens die rit gebeur het.”
“Snaaks?”
“Buitengewoon.”
In sy ongerepte onskuld ’n desperate versugting van Daveltjie: “Dink Oom nie dit sal beter wees as hulle self op die trein is nie?”
“Hulle is.”
Nou staan hulle albei op die 7F se voetplaat, kyk na die stasie wat helaas nie meer vereer word deur die teenwoordigheid van AO Bergman en konstabel Bentley nie.
“Hoe ver is jy?” vra Jurie uiteindelik, skouer gereed vir die wiel.
“Daar’s al nuwe kole in die vuurkis, oom Jurie.”
“Jy hom al gesprei, mater?”
Jurie het gesien Daveltjie staan met die T-hark in die hande, maar hy moet tóg vra. Met Daveltjie moet ’n mens nie sommer enigiets aanneem nie.
“Oral, oom Jurie.”
“Nou waarvoor wag jy, Daveltjie? Spuit die panne skoon en sorg dat jy nie die vuur doodblaas nie.”
“Ja, oom Jurie,” so sonder opset in sy stem. Daveltjie het die vuur al vantevore in sy glorie gespuit. Hy neem die sproeipyp en spuit die panne aan beide kante skoon, die neus heel korrek effens na onder gepunt sodat die lug nie opblaas in die vuur nie. Hy spuit die wit as wat buite aan die kante van die ketel versamel het af, en daarna die voetplaat, al verby Jurie se voete.
Jurie se gedagtes bly troebel. Hoe op aarde gaan Daveltjie se kragte hou vir só ’n lang skof?
En dit vir één vrou.
Jurie gaan staan onder die kap terwyl Daveltjie die sproeipyp aan sy haak ophang. Jurie trek sy klere uit en vou hulle netjies bo-op sy kos in die groot trommel. Daarna trek hy sy oorpak aan, met net sy onderbroek en frokkie daaronder. Dis winter, die dag kan nie eintlik warmer as nou nie, maar Jurie sweet gellings.
Jurie bekyk alles wat hy moet. Ruite skoon, alles op hul plek. Daveltjie skakel die injekteur af en kyk met ’n glimlag op van die vuur.
Hulle is gereed. Genoeg stoom om ’n lang trein te trek, en hulle is nog nie eens gehaak nie.
Daveltjie was sy hande en gesig in die emmer water wat hy vooraf daarvoor op die vloerplaat neergesit het. Daarna begin hy tee maak vir Jurie Kimberley, ’n ritueel waarvoor Jurie Kimberley baie voorskrifte het. As dit nie noulettend gevolg word nie, sal Jurie Kimberley dit dadelik agterkom, en sal die hele proses herhaal moet word.
Die rangeerders fluit vir Jurie.
Hy laat die lokomotief rustig van die asput af vorentoe beweeg, hoor hoe Daveltjie die aspan langs hom toeslaan.
Perfek.
Tien minute later stoom die trein van Walvis en Usakos die stasie binne.
Jurie het geduld, al tel hy die minute nou af. Hy wag dat die aflaai van passasiers, possakke en ’n paar stukkies vrag klaarkom. Die inkomende 7F-lokomotief is ontkoppel. Die rangeerders het dit met die lyn af getrek, verby Jurie en Daveltjie. Wanneer hulle verby is, en die sinjaal vir hom lig, laat beweeg Jurie sy lokomotief in trurat die treintrokke tegemoet.
Die rangeerder op die perron roep uit na Jurie: “Bring hom, maatjie, kom, maatjie,” uitroepe wat hang.
Die hele stasie sidder skielik wanneer die 7F die waens tref.
“Hokaai!” roep die rangeerder uit, die afsluiting van die lopende poets van die nasionale broederskap van rangeerders en treindrywers …
Nóú weet die mense in die trein hulle het ’n nuwe masjinis.
“Daveltjie,” sê Jurie, gemaak-ingedagte.
Daveltjie gee vir Jurie sy koppie tee aan. Die fondament, soos Jurie altyd aan hom sê voor hulle ry, van ’n goeie dagtaak.
“Maat, vandag ry hier ’n prinses of iets op ons trein.”
“Haai nee, Oom lieg mos nou vir my.”
Jurie Kimberley verduidelik sy teorie, hoe hy nie glo dat ’n vrou wat aangery word om voor die spul ape in die Volksraad te gaan praat sulke reëlings soos hierdie sal regverdig nie. Wat kan enigiemand nou eintlik dáár sê? Daar moet iets aan haar wees, iets wat haar bo ander mense verhef, hy is seker daarvan. En dis hoekom hy en Daveltjie nou twee dae en nagte lank hulle des moers gaan werk.
“Slaat my dood, oom Jurie,” sê Daveltjie.
Wat hy nie aan Daveltjie sê nie, is dat dit net ’n variasie is van ’n gevoelente wat hy oor homself het, soms wanneer die spoor lank voor hom uitgestrek lê en sy oë moeg raak van sinjale soek op plekke waar hy weet